“Πικρό και τρυφερό, σκληρό σαν ατσάλι και εύθραυστο και φίνο σαν τα φτερά μιας πεταλούδας, αξιαγάπητο σαν όμορφο χαμόγελο και γλυκόπικρο σαν τη ζωή: αυτό είναι το έργο της. Δεν σας τα γράφω αυτά επειδή είμαι ο άντρας της, αλλά επειδή είμαι φανατικός θαυμαστής της ζωγραφικής της”.
“ΦΡΙΝΤΑ ΚΑΛΟ Η ζωή μιας αδάμαστης γυναίκας” της Λίντε Ζάκμπερ. Μετάφραση: Σίσσυ Παπαδάκη. Εκδ. “Μελάνι”, σελ. 168, € 16
“Τι τα χρειάζομαι τα πόδια, όταν μπορώ να πετάω;”
“Σαν κορδέλα τυλιγμένη γύρω από μια βόμβα” την χαρακτήρισε ο Μπρετόν γυναίκα που έκανε τη ζωγραφική της, φως στο ερεβώδες σκοτάδι της ζωής.
“Δεν είμαι άρρωστη. Είμαι σπασμένη. Αλλά είμαι ευτυχισμένη όσο μπορώ να ζωγραφίζω”, υποστήριζε η Φρίντα Κάλο στην ταραχώδη κι επώδυνη σύντομή της διαδρομή, εξάλλου γιατρός ήθελε να γίνει προτού κομματιάσει το τραμ τη ζωή της για πάντα.
Στην βιογραφία της Λίντε Ζάκμπερ (που ήδη γνωρίζουμε απ' την βιογραφία της Λου Σολομέ), με τον τίτλο “Φρίντα Κάλο Η ζωή μιας αδάμαστης γυναίκας”, η προσωπικότητα της Μεξικάνας ζωγράφου παρουσιάζεται πολυεπίπεδα, ψυχαναλυτικά και αισθητικά. Η βιογράφος την παρακολουθεί από την ώρα της γέννησης (στις 6 Ιουλίου του 1907 στο Κογιοακάν), την πρώτη ατυχία της με την πολυομελίτιδα στα έξι της χρόνια, το τραυματικό της ατύχημα στα δεκαεφτά της με το τραμ (είχε επιστρέψει για να πάρει το ξεχασμένο ομπρελίνο), την συνάντησή της με τον μεγάλο μεξικανό ζωγράφο Ντιέγο Ριμπιέρα τον οποίο παντρεύτηκε δυο φορές και της καθόρισε τη ζωή, το μεγάλο της πάθος για τη ζωγραφική, το σύντομο πάθος της για τον Τρότσκι και την διαρκή αγάπη της για την Μεξικάνικη παράδοση κι επανάσταση.
Την ακολουθεί στα ταξίδια της στη Νέα Υόρκη, στο Σαν Φρανσίσκο και στην Ευρώπη, με τον Ντιέγο για τις δουλειές του αλλά και δίχως αυτόν, για τη δική της δουλειά και τις αλλεπάλληλες εγχειρήσεις της.
Φωτίζει τα έργα της ένα – ένα, αυτοπροσωπογραφίες και απολύτως αυτοβιογραφικά τα πιο πολλά, με έντονα στοιχεία υπερρεαλισμού που αποτελούσαν, όμως, για εκείνην την ίδια την πραγματικότητα της ζωής:
“Αυτοπροσωπογραφία σε βελούδινο φόρεμα”, “Φρίντα Κάλο και Ντιέγο Ριμπέρα”, “Νοσοκομείο Χένρυ Φορντ”, “Η γέννησή μου”, “Η Φρίντα και η καισαρική τομή”, “Ρίζες”, “Αυτοπροσωπογραφία σε σύνορα Μεξικού”, “Μερικά μαχαιρώματα”, “Το φουστάνι μου κρέμεται εκεί πέρα ή Νέα Υόρκη”, “Αυτοπροσωπογραφία αφιερωμένη στο Λέοντα Τρότσκι”, “Εγώ κι η κούκλα μου”, “Η νταντά μου κι εγώ”, “Το όνειρο ή Το κρεβάτι”, “Οι δυο Φρίντες” και “Τι είδα στο νερό”, “Η αυτοκτονία της Ντόροθι Χέιλ”, “Κομματιασμένη στήλη” και “Το αγκάλιασμα του σύμπαντος, η γη (Μεξικό), εγώ, ο Ντιέγκο κι ο κύριος Ξόλοτλ”, “Ο Μωυσής ή Ο πυρήνας της δημιουργίας” και “Αυτοπροσωπογραφία Ο κύκλος”, όλα γίνονται ταυτόχρονα δημιουργία αλλά και αυτή καθ' εαυτή η δική της ζωή. Με πάθος και χρώμα, ταλέντο τεράστιο και δύναμη υπεράνθρωπη. “Στο φόντο – βεβαίως- πάντοτε πικρία, εκκεντρικότητα, εντιμότητα, πόνος”.
Κι όμως, αν όλα είχαν πάει καλά, μπορεί και τίποτε απ' όλα αυτά να μην είχε συμβεί, διότι: “Η μικρή Φρίντα με τα μαύρα φρύδια ντρεπόταν μέχρι σήμερα να δείξει το έργο της' ζωγραφίζει όμως από το 1926, όταν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα την ανάγκασε να μείνει στο γύψο και να “βαριέται μέχρι θανάτου”, όπως λέει η ίδια”.
Όπως και να 'χει στην 46χρονη ζωή της η φράση του Μπρετόν “χρωματιστή κορδέλα γύρω από μια βόμβα” θα βρίσκεται στα στόματα όλων. Κι η τέχνη θα γίνει το συνώνυμο αυτής καθ' εαυτής της ζωής. Εξάλλου ήδη “Η τέχνη για τον Ντιέγο Ριμπέρα είναι μια από τις βασικές λειτουργίες του ανθρώπου, “μια οργανική λειτουργία... Η τέχνη είναι χρήσιμη και αναγκαία για τη ζωή του ανθρώπου όπως το ψωμί, το κρέας, τα φρούτα, το νερό κι ο αέρας”. Και “Ενώ ο Ριμπέρα θέλει να ενισχύσει με τη ζωγραφική του το αίσθημα συλλογικότητας των ανθρώπων, η Φρίντα προσπαθεί να αποτυπώσει με σαφήνεια την ιδιαίτερη ψυχική κατάσταση ενός μόνο ανθρώπου”...
Η ζωή της Φρίντα ήταν η ζωή με τα χειρουργεία, τον Ντιέγο, η ζωή με τη ζωγραφική. Ταραχώδης, παθιασμένη και ατυχής, όπως την έβρισκε η ίδια: “Στη ζωή μου είχα δυο ατυχήματα. Στο πρώτο με χτύπησε ένα τραμ' το άλλο είναι ο Ντιέγο”.
Ακόμα και σαν δασκάλα η Φρίντα υπήρξε πρωτοποριακή, έκαναν σχεδόν κίνημα οι μαθητές της. Η φράση της “Αλλά εγώ είμαι εγώ κι εσύ είσαι εσύ. Αυτή είναι η γνώμη μου, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος. Αν σε βοηθήσουν αυτά που σου είπα, ακολούθησέ τα την επόμενη φορά' αν όχι, μην τους δίνεις σημασία”, θα μείνει ιστορική.
Η βιογράφος, και ψυχαναλύτρια ανατέμνει ταυτοχρόνως τις συγκυρίες, την εποχή, την προσωπικότητα και το έργο της, αναφερόμενη και στα ζωγραφικά κινήματα ως ζωγράφος η ίδια:
“Είναι αδύνατον, στο περιορισμένο διάστημα μιας ζωής, να γίνουν πραγματικότητα όλα όσα έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιηθούν. Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του μοντέρνου ανήκει και ο πόνος γι' αυτό που δεν πραγματοποιήθηκε”.
Οξυδερκής όσο δεν γίνεται, ο Ντιέγο για το έργο της Φρίντα θα πει:“Πικρό και τρυφερό, σκληρό σαν ατσάλι και εύθραυστο και φίνο σαν τα φτερά μιας πεταλούδας, αξιαγάπητο σαν όμορφο χαμόγελο και γλυκόπικρο σαν τη ζωή: αυτό είναι το έργο της. Δεν σας τα γράφω αυτά επειδή είμαι ο άντρας της, αλλά επειδή είμαι φανατικός θαυμαστής της ζωγραφικής της”.
Το αποτέλεσμα, η τέχνη – σωτηρία και καταφύγιο, η τέχνη, μοναχική και θαυματουργή: “Ζωγραφίζει τον εαυτό της γιατί είναι μόνη, είχε πει κάποτε η Φρίντα”. Κι ένα βιβλίο συναρπαστικό σαν το μυθιστόρημα της πολυκύμαντης και ευφάνταστης, πολυμήχανης, αντιφατικής ζωής. Σε αισθητικά ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση (με φωτογραφικό ένθετο) από την Πόπη Γκανά. Μοναδικά εύστοχη για την Φρίντα και το βιβλίο, του Βίλαντ Σμιντ η κριτική: “Στο κέντρο του κόσμου - ο πόνος. Στο κέντρο του κόσμου- ο έρωτας. Γνώρισε τον εαυτό της μέσω του πόνου και με επίκεντρο το φύλο της. Ο πόνος και το φύλο της ήταν οι πηγές της τέχνης της... Η ποίησή της είναι η αμεσότητα των έργων της και η αλήθεια της αναδύεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις μεταφορές σαν κυριολεξίες, κάτι που κάνει, συχνά, την αλήθεια αυτή να μοιάζει σουρεαλιστική”...
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ:
Η Λίντε Ζάλμπερ διδάκτωρ Ψυχολογίας και ψυχοθεραπεύτρια, γεννήθηκε το 1944 στο Τυτζ της Πομερανίας και εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Ειδικότης της: η σχέση ανάμεσα στη ζωή και το έργο ενός καλλιτέχνη.
Από το 1983 ζωγραφίζει.
Συγγραφέας των μονογραφιών: “Αναίς Νιν” (1992) και
“Μάρλεν Ντήντριχ” (2001) και της βιογραφίας
“Χίλιες και μία γυναίκες. Η ιστορία της Αναίς Νιν”.
Δημοσιεύθηκε στο Εθνος της Κυριακής
