25/10/10

“Eκείνα που δεν έχεις είναι κατά βάθος εκείνα που δε χρειάζεσαι...

... Παντού και πάντα εμείς επιλέγουμε, ακόμη και όταν δε μας είναι συνειδητό”.

“ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΡΔΙΑ ΓΕΜΙΖΕΙ ΜΕ ΕΛΑΧΙΣΤΑ” της Μάρως Βαμβουνάκη. Εκδ. “Ψυχογιός”, σελ. 307, € 16

“Το ζήτημα της ευθύνης, στα περισσότερα ανθρώπινα, είναι το μεγαλύτερο φιλοσοφικό ερώτημα του κόσμου. Σχολές της ψυχιατρικής τείνουν να θεωρούν τον άνθρωπο έρμαιο των τραυμάτων του και Σχολές κοινωνιολογίας τον συμπονούν ως έρμαιο των κοινωνικών συνθηκών. Άλλες, πάλι, συγκεράζουν τα αίτια σε διαφορετικές αναλογίες η καθεμία. Προτιμώ τη χριστιανική γενναία αλλά και, ως εκ τούτου, ελπιδοφόρα θέση, την πιο αξιοπρεπή για το ανθρώπινο πρόσωπο: πως τίποτα δεν εξουδετερώνει την ελευθερία”.
Σε μιαν εποχή όπου αβεβαιότητα, ανασφάλεια, αναξιοπιστία, τσακίζουν ζωές και ψυχές και ταλανίζουν τ' ανθρώπινα, η συγγραφέας της ανθρώπινης ψυχής έρχεται να επαναφέρει τα βασικά της: ελευθερία, πίστη και νόημα. Εφόσον ο φόβος μπροστά στην ελευθερία, στον θάνατο, και η έλλειψη νοήματος είναι η βασική αιτία της μαζική μας καταθλιπτικής υστερίας.
Βηματίζοντας με διάκριση επάνω σε Ψυχολογία, Φιλοσοφία, Κοινωνιολογία, Λογοτεχνία, Ποίηση, Καθημερινότητα και Πατερικά Κείμενα, η Μάρω Βαμβουνάκη στο τέταρτο αυτό βιβλίο της σειράς που ξεκίνησε με το “Ο Παλιάτσος και η Άνιμα”, συνεχίστηκε με “Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης” και τον “Χορό Μεταμφιεσμένων” έρχεται τώρα σε εποχές ομιχλώδεις και δύσκολες με το βιβλίο της “Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα” να μας επαναφέρει αξιολογικά στα βασικά μας. Σε εκείνα που δίχως εκείνα μια καρδιά δεν γεμίζει με τίποτα! Σε όσα κατακτιούνται, αλλά ούτε αγοράζονται, ούτε πουλιούνται.
Επιστρατεύοντας παραδείγματα από την ιστορία, τη μυθολογία και την λογοτεχνία, όπως αυτό με τον Διογένη και τον Αλέξανδρο που το μόνο που ζήτησε ήταν να κάνει πιο κει για να μην του κρύβει τον ήλιο, μας υπενθυμίζει με τρόπο ιαματικό τον “ήλιο” που χάσαμε και ξεχάσαμε, την καθαρή μας ψυχή που μας εκδικείται τώρα που την λερώσαμε, την διαρκή σύγκρουσή μας με το καλό και κακό εαυτό μας. Υπενθυμίζοντάς μας την Κόλαση και τον Παράδεισο που κρύβεται μέσα μας, σαν τον Θεό και το θαύμα, πότε φωτιά και πότε φως, αναλόγως.
Αποδεικνύοντας – από τις πρώτες κιόλας σελίδες ότι “Το θαύμα είναι η πιο ρεαλιστική κατάσταση της αληθινής ζωής”, μας καθαρίζει τα μάτια μέσα από κείμενα σαν ψυχικό... κολλύριο, υποδεικνύοντάς μας πάθη και λάθη καλά κρυμμένα, μασκαρεμένα.
Βαδίζοντας με βελούδινο βήμα σε ζητήματα αντιφατικά και ευαίσθητα, αγγίζει με ποιητικότητα, λεπτότητα και ψυχική οξυδέρκεια, την μεταμορφωτική αγάπη (το τριαντάφυλλο στον Μικρό πρίγκιπα του αεροπόρου), τη σιωπή του μεγάλου αισθήματος, την μεγάλη ελευθερία της τόλμης. Τη βουλιμία της ψυχής, και την αντιφατική εσωστρέφεια, την καταστροφική και για τον ίδιο τον φέροντα ζήλια, το έλεος που είναι κι απ' τη δικαιοσύνη, το δικαιότερο. Την πληρότητα που θα έρθει μέσα από την φώτιση ή την συνειδητοποίηση και την αυτογνωσία. Επικαλούμενη την αυτοτιμωρία του Οιδίποδα και τον ανθρωπισμό του Ιεροεξεταστή στους ντοστογιεφσκικούς “Αδελφούς Καραμάζοφ”, αποκαλύπτει την αναγκαιότητα της ελευθερίας ακόμα και για την χριστιανική αγάπη. Και ξεφυλλίζοντας τα μύχια της ψυχής, ξαναφέρει στο φως εκείνο το ξεχασμένο λόγω ακηδίας: “εκείνα που δεν έχεις είναι κατά βάθος εκείνα που δε χρειάζεσαι. Παντού και πάντα εμείς επιλέγουμε, ακόμη και όταν δε μας είναι συνειδητό”.
Με τίτλο μιαν υπέρτατη αλήθεια, η συγγραφέας Μάρω Βαμβουνάκη σε ένα βιβλίο που είναι μαζί φιλοσοφικό και ψυχολογικό δοκίμιο, καθημερινή μαγεία και ποίηση μας προσφέρει όλα τα εχέγγυα για μια μεγάλη καρδιά, γεμάτη. Ας μη ξεχνάμε εξάλλου ότι το θαύμα είναι η ρεαλιστική της πραγματικότητα και ότι μόνο μια μεγάλη καρδιά (συγγραφικά κι ανθρώπινα) είναι σε θέση όλα αυτά να τα συλλάβει.


ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ:

Η Μάρω Βαμβουνάκη γεννήθηκε στα Χανιά όπου έζησε τα παιδικά της χρόνια. Από εννέα χρόνων ήρθε με την οικογένειά της στην Αθήνα.
Σπούδασε νομικά και ψυχολογία.
Από το 1972 και για έντεκα χρόνια έζησε στη Ρόδο, όπου εργάστηκε ως συμβολαιογράφος. Σήμερα ζει στην Αθήνα.
Από τις Εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία της:
“Ο παλιάτσος και η άνιμα”,
“Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης”,
“Χορός μεταμφιεσμένων”,
“Αυτή η σκάλα δεν κατεβαίνει”
και σε κοινό τόμο,
“Το χρονικό μιας μοιχείας”, “Ντούλια” και “Ο πιανίστας και ο θάνατος”.
Κυκλοφορούν σύνολο, τριάντα δικά της βιβλία (μυθιστορήματα, θεατρικά, δοκίμια, παραμύθι, διηγήματα).
Το 1988 με το μυθιστόρημά της “Η μοναξιά είναι από χώμα” (εκδ. “Φιλιππότη”) βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.

Ελένη Γκίκα
Δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής

19/10/10

Τα χρυσόψαρα της Ιστορίας

Η ζωή είναι μικρή, η τέχνη μακρά...

“ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ” του Λόρενς Ντάρελ. Μετάφραση: Μαριάννα Παπουτσοπούλου. Εκδ. “Μεταίχμιο”, σελ. 997, € 32

“Τα χρυσόψαρα γράφουν τους νωθρούς νοσταλγικούς τους κύκλους μέσα στη μεγάλη φωτεινή τους γυάλα- χωρίς καθόλου ν' αντιλαμβάνονται πως ο κόσμος τους, το πεδίο των διαδρομών τους, είναι καμπύλο...” Με ήρωες- γοητευτικά χρυσόψαρα και συγγραφέα πότε Θεό και πότε Δαίμονα, πότε Προμηθέα και πότε Σίσυφο, εναλλάσσοντας είδη (ημερολογιακές σημειώσεις, αποσπάσματα βιβλίου, δοκιμιακές σελίδες, νατουραλισμό και μαγικό ρεαλισμό, διαλόγους και μονολόγους) ο Λόρενς Ντάρελ στο “Αλεξανδρινό Κουαρτέτο” υπογράφει ένα μυθιστόρημα έπος και θρύλο.
Με κέντρο πάντοτε την μυθική Αλεξάνδρεια, τον καιρό της ακμής και της παρακμής της και με κεντρικό αφηγητή τον Βρετανό συγγραφέα Ντάρλι (καθόλου τυχαίο), πότε από την ίδια την Αλεξάνδρεια και πότε από ένα νησί του Αιγαίου, σκιαγραφεί την ανθρώπινη άβυσσο, την πολλαπλότητα της αλήθειας, έναν αιώνα και τα θαυμαστά και ανατρεπτικά γυρίσματα της Ιστορίας.
Πρωταγωνιστές και κομπάρσοι κατ' αρχάς οι τέσσερις βασικοί ήρωες που βαφτίζουν με τ' όνομά τους και τα τέσσερα επί μέρους μυθιστορήματα της τετραλογίας: “Τζαστίν”, “Μπαλτάσαρ”, “Μαουντολίβ” και “Κλέα”.
Στο πρώτο μυθιστόρημα (διαβάζονται κι αυτόνομα παρότι το ένα μπαίνει κι ανατρέπει το άλλο) ο αφηγητής – συγγραφέας Ντάρλι περιγράφει τον έρωτά του για την αινιγματική Τζαστίν, σύζυγο του Ντεσίμ, τη ζωή του με τη Μελίσσα και τον γοητευτικά σκοτεινό κόσμο της Αλεξάνδρειας: τον αριστοκράτη Ντεσίμ, τον αντιφατικό γιατρό Μπαλτάσαρ και δάσκαλο της Καμπάλα, την ζωγράφο Κλέα, την εύθραυστη χορεύτρια Μελίσσα, τον επιθεωρητή Σκόμπι... Παρεμβάλλοντας αποσπάσματα από το βιβλίο του πρώτου συζύγου της Τζαστίν για να φωτίζει τη ζωή και το αίνιγμά της.
Στο “Μπαλτάσαρ” ο ομώνυμος ήρωας με τις σημειώσεις του θα ανατρέψει όλες τις σταθερές του βιβλίου και της ζωής του. Αποδεικνύοντας ότι “η αλήθεια είναι πιο αντιφατική απ' όλες τις έννοιες” αλλά “ο καλλιτέχνης πρέπει να πιάνει και το ελάχιστο ψίχουλο του ανέμου”.
Στο “Μπαουντολίβ” ξεδιπλώνεται η ζωή του ομώνυμου διπλωμάτη και η ερωτική του ιστορία με την Λαιλά, την μητέρα του Νεσίμ και του Ναρούζ. Και αναδεικνύεται και η προσωπικότητα του συγγραφέα Περσγουόρντεν ο οποίος με την αυτοκτονία και με το έργο του ανατρέπει και καθορίζει ζωές, τις ζωές τους.
Στην “Κλέα” και μέσα από την ομώνυμη ηρωίδα, η Αλεξάνδρεια παρουσιάζεται παρακμιακή και φθίνουσα. Οι ήρωες πια διαφορετικοί, άλλοι νεκροί και άλλοι σπαραγμένοι. Το πρωταρχικό κείμενο – εργόχειρο σαν παλίμψηστο, γράφεται πάλι κι ενίοτε αλλάζει: ύφος κι αλήθεια, πλάνες και σταθερές, σαρώνοντας τα πάντα μέσα στον χρόνο.
“Υποθέτω (γράφει ο Μπαλτάζαρ) ότι, αν θέλετε να ενσωματώσετε, κατά μιαν έννοια, όσα σας αφηγούμαι στο δικό σας χειρόγραφο τη Τζαστίν, τώρα θα καταλάβετε πως γράφετε ένα παράξενο είδος βιβλίου- η ιστορία σας θα υποχρεωθεί να ξετυλίγεται, ας το πω έτσι, σε επάλληλα στρώματα. Χωρίς να το θέλω ίσως σας εφοδίασα με μια δομή που δεν είναι και τόσο μέσα στην πεπατημένη οδό! Όχι πολύ διαφορετική από την ιδέα του Περσγουόρντεν για μια σειρά “μυθιστορημάτων με συρταρωτά επίπεδα”, όπως τα έλεγε. Ή άλλως, αν το προτιμάτε, σαν τα μεσαιωνικά παλίμψηστα, όπου διαφορετικές όψεις της αλήθειας συμφύρονται η μία πάνω στην άλλη και η μία είτε αποκλείει είτε συμπληρώνει εφοδιάζοντας με υλικό την άλλη. Ο φιλόπονος μοναχός ξύνει μια ελεγεία για να δημιουργηθεί χώρος για έναν στίχο της Αγίας Γραφής”.
Κι αυτό ακριβώς πράττει ο Ντάρελ. Επιτρέποντας τις ζωές και την Ιστορία να αναπνέει. Επειδή “Παρόλο που γνωρίζει πολύ καλά τη δυσαρμονία και την κάθε συμφορά για την οποία η ίδια η φύση του ανθρώπου είναι υπεύθυνη, ωστόσο είναι ανήμπορος να προειδοποιήσει τους φίλους του, να δείξει, να βάλει τις φωνές την ώρα που πρέπει και να αγωνιστεί να τους σώσει. Γιατί θα ήταν μάταιο. Γιατί μόνοι τους καταντούν εθελούσιοι παράγοντες τη δυστυχίας τους. Το μόνο που μπορεί ν' αρθρώσει ένας καλλιτέχνης στην προστακτική είναι: “Στοχαστείτε και θρηνήστε”.
Εξάλλου “ “Κανείς δεν ψιθυρίζει όσο ο ακροβάτης βρίσκεται πάνω στο τεντωμένο σκοινί- απλώς κάθονται και απολαμβάνουν το θέαμα”. Και άλλωστε “αληθινό δεν είναι μόνο ό,τι αρθρώνεται με πλήρη συνείδηση. Είναι, αντίθετα, αυτό που “διέλαθε της προσοχής”- το τυπογραφικό λάθος που σαρώνει όλο το θέαμα”.
Η λύτρωση, εσωτερική ή μακροχρόνια: “Η αλήθεια είναι μεγάλη και θα θριαμβεύσει/ Ακόμα κι όταν πια κανείς δεν θα 'ναι εκεί για να ρωτά/ Αν έλαμψε η αλήθεια ή αν εχάθη”.
Και η διαπίστωση, ίδια ανά τους αιώνες: “Η ζωή είναι μικρή, η τέχνη μακρά”. Χαμένος Χρόνος για την Τέχνη, δεν υπάρχει. Το καταφύγιο της Ιστορίας βρίσκεται εκεί. Ένα ακατάταχτο και ανυπέρβλητο μυθιστόρημα, που αλλάζει σημαντικότητα και πρόσωπο μέσα στον χρόνο: “Ακριβώς όπως η ζωή ακουμπά στο πρόσωπο του καθενός μας, στρώμα σαν τον χρωστήρα, τις ρυτίδες της εμπειρίας στις οποίες γέλιο και δάκρυα είναι ενωμένα αδιακρίτως – και μάλιστα με ακραίο τρόπο. Τα εκκρίματα που άφησε η εμπειρία σαν την κάμπια, πάνω στην άμμο της ζωής...”.

Εξαιρετικό Κουαρτέτο και Ντάρελ και από Librofilo, ομολογουμένως έξοχη ανάγνωση.


TAYTOTHTA:
Ο Lawrence Durrell γεννήθηκε στην Ινδία το 1912 από γονείς Βρετανούς. Στην πατρίδα του βρέθηκε μόνο για τις πανεπιστημιακές του σπουδές, τις οποίες γρήγορα εγκατέλειψε για να αρχίσει μια ζωή περιπλανήσεων με επίκεντρο τη λεκάνη της Μεσογείου. Αφού γεύθηκε τη μποέμικη ζωή των καλλιτεχνών στο Παρίσι, εγκαταστάθηκε από το 1934 ως το 1940 στην Ελλάδα, χώρα που γνώρισε κι αγάπησε βαθιά.
Στα χρόνια του πολέμου υπηρέτησε στο Κάιρο ενώ αργότερα εργάστηκε στη Ρόδο, στην Κύπρο και στην Αργεντινή. Από το 1957 ως τον θάνατό του, το Νοέμβριο του 1990, έζησε στη νότια Γαλλία όπου αφοσιώθηκε στο γράψιμο.
Το έργο του, που ο ίδιος χαρακτηρίζει "σπουδή του έρωτα στη σύγχρονη εποχή", μελετά την ανθρώπινη ψυχή με κλειδιά τον έρωτα, το πάθος και τη ζήλια. Η πλούσια και αισθησιακή γραφή του βρήκε μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη και πολύ μικρότερη στην Αγγλία. Από το έργο του που περιλαμβάνει μυθιστορήματα, διηγήματα και ταξιδιωτικές εντυπώσεις ξεχωρίζουν: "Το αλεξανδρινό κουαρτέτο", "Πικρολέμονα", "Το κουιντέτο της Αβινιόν", "Tune", "Nunquam". Πεθαίνει το 1990.

18/10/10

Το θαύμα είναι η πιο ρεαλιστική κατάσταση της αληθινής ζωής

ΣΕ ΔΙΑΡΚΕΣ ΘΑΥΜΑ

“Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα” (εννοώντας βέβαια ελευθερία, νόημα φώτιση) η συγγραφέας, φίλη μου και το βιβλίο της μου έφτασε σαν δώρο. Ο τίτλος, φωτισμένος στίχος του Πόρσια με μια εισαγωγή που παραπέμπει σε Ντοστογιέφσκι: “Το θαύμα είναι η πιο ρεαλιστική κατάσταση της αληθινής ζωής”, η κατάληξη.
Σε ζοφερές μέρες υπάρχουν βιβλία που φέγγουν. Επιχειρώντας να επανεξετάσει τα βασικά και το νόημα, η Μάρω Βαμβουνάκη καταφεύγει σε φιλοσοφία, ψυχολογία, λογοτεχνία, ποίηση και πατερικό θαύμα. Αρκεί ένα μικρό ταπεινό απόσπασμα από τον Ιωάννη της Κλίμακος, που εμπεριέχει με θαυμαστό τρόπο τα πάντα:
“Όλα όσα μας συμβαίνουν, είτε ορατά είναι αυτά, είτε αόρατα, μπορούμε να τα δεχθούμε και με καλό τρόπο και με εμπαθή και με μεσαίο. Είδα τρεις αδελφούς που έπαθαν κάποιο ατύχημα' ο πρώτος αγανάκτησε, ο δεύτερος δεν ελυπήθηκε και ο τρίτος αισθάνθηκε πολλή χαρά.
Είδα γεωργούς που έσπερναν τον ίδιο σπόρο, αλλά με διαφορετικό σκοπό ο καθένας. Ο ένας, για να ξοφλήση τα χρέη του. Ο άλλος, για να αποκτήση πλούτο. Ο άλλος, για να προσφέρει δώρα στον δεσπότη Χριστό. Ο άλλος, για να θηρεύει έπαινο από τους διαβάτες που θα έβλεπαν την καλλιέργειά του. Ο άλλος, για να προξενήση θλίψη στον εχθρό του, κάνοντάς τον να ζηλεύη. Και ο άλλος για να μην ονειδίζεται από τους ανθρώπους ως αργός...
Μερικές φορές, καθώς αντλούσαμε νερό από τις πηγές, αντλήσαμε μαζί με αυτό, χωρίς να το καταλάβωμε, και έναν βάτραχο. Παρόμοια πολλές φορές, καθώς καλλιεργούμε τις αρετές, υπηρετούμε και τις κακίες που χωρίς να φαίνονται είναι συμπεπλεγμένες μαζί τους. Επί παραδείγματα με τη φρόνησι συμπλέκεται η πονηρία, με την πραότητα η υπουλότης και η νωθρότης, η οκνηρία, η αντιλογία, η ιδιορρυθμία και η ανυπακοή. Με τη σιωπή η διδασκαλική υπεροψία, με την χαρά η οίησης, με την ελπίδα η οκνηρία, με την αγνότητα η πικρή συμπεριφορά, με την ταπεινοφροσύνη η παρρησία...
Ας μη λυπούμεθα, όταν επί πολλά έτη ζητούμε κάτι από τον Κύριον, και δεν μας εισακούη... Όλοι όσοι προσεύχονται και δεν εισακούονται από τον Θεόν τα αιτήματά τους, οπωσδήποτε για κάποια από τις εξής αιτίες δεν εισακούονται: 'Η διότι ζητούν προ της ώρας ή διότι ζητούν με αναξιότητα και κενοδοξία ή διότι, εάν εισακούονταν, επρόκειτο να υπερηφανευτούν”.
Κουβέντες που ρίχνουν φως στην ανθρώπινη ψυχική άβυσσο και υπενθυμίζουν τον Διογένη προς τον Αλέξανδρο: το μόνο που σου ζητώ είναι να μη μου κρύβεις τον ήλιο...

Ελένη Γκίκα
Δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής


ΥΓ. Το βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκης και οι εκδόσεις Κέδρος σάς προσκαλούν

στην παρουσίαση του βιβλίου της Κανής Καραβά,

Ένας αιώνας… μια στιγμή,

τη Δευτέρα 18 Οκτωβρίου και ώρα 19.00

Για το βιβλίο θα μιλήσουν:

Ελένη Γκίκα,

Ζέτα Κουντούρη, συγγραφέας


Ελευθερουδάκης

Πανεπιστημίου 17, 6ος όροφος

8/10/10

Στο τέρμα της πλάνης

Άβυσσος ως ιμάτιον

Σε φόρεσα να κρύψω την ερήμωση.
Σαν αποφόρι ακόμη σε φορώ.

Υγ. Χριστόφορος Λιοντάκης "Στο τέρμα της πλάνης" (Καστανιώτη).
Έξοχος!

4/10/10

Η "γοητεία" της Ιστορίας

“Πιστεύω πως όλοι οι αληθινοί συγγραφείς έχουν μια σχέση με τη μνήμη και συνεπώς με το παρελθόν. Η μνήμη είναι ό,τι πιο δημιουργικό διαθέτει ένας συγγραφέας”.


“ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ” του Χόρχε Έδουαρτς. Μετάφραση: Σαπφώ Διαμάντη. Εκδ. “Εξάντας”, σελ. 488,


“Γοητεία είναι αυτό που δεν λέγεται, αυτό που δεν φαίνεται, αυτό που υπονοείται, αυτό που υπαινίσσεται χωρίς να θέλεις να υπαινιχθείς τίποτα” λέει ο Ζαν Μποντριγιάρ. Και παρ' ότι στο “Όνειρο της Ιστορίας” πολλά και λέγονται, και φαίνονται, και υπονοούνται και υπαινίσσονται, δι' εσόπτρου εν αινίγματι, σαν κάτοπτρο μέσα σε κάτοπτρο, σαν ιστορία μέσα στην Ιστορία, εν τούτους παραμένει στη βάση του (και στην απόλαυση της ανάγνωσης) κατά βάση ένα γοητευτικό βιβλίο.

Η Μάγδα Κοτζιά εξάλλου αυτό το συνηθίζει, αυτό είναι: η εκδότρια σημαντικών διαχρονικών γοητευτικών βιβλίων. Επιλεκτικά αριστοκρατική, έχει χαρίσει στην ελληνική γραμματολογία μια σειρά με πεζογραφήματα κλασικά που αγγίζουν και την αισθητική αρτιότητα, Μαν, Φώκνερ, Θερβάντες, Σταντάλ, Μπέκετ, Μουζίλ, Χάντκε, Ντυράς, Μάριο Βάργκας Γιόσα, Αναίς Νιν, Σεμπρούν... και τώρα, πριν από μια πενταετία, - στις εκδόσεις Εξάντας μετρά διαφορετικά ο χρόνος,- το απόλυτο σχεδόν βιβλίο για την Ιστορία.

“Πιστεύω πως όλοι οι αληθινοί συγγραφείς έχουν μια σχέση με τη μνήμη και συνεπώς με το παρελθόν. Η μνήμη είναι ό,τι πιο δημιουργικό διαθέτει ένας συγγραφέας. Διότι όταν κάποιος μπαίνει στο πετσί του φανταστικού ήρωά του, τι κάνει αυτός ο ήρωας; Διηγείται τα όσα του έχουν συμβεί, μιλά δηλαδή για το παρελθόν του. Ή ο αφηγητής διηγείται τα του παρελθόντος του ήρωά του. Κάνει το χρόνο να κυλά. Ένα μυθιστόρημα είναι ένα κείμενο όπου ο κεντρικός ήρωας είναι ο χρόνος”.

Έχει πει ο Χόρχε Έδουαρτς σε συνέντευξή του, την εποχή που του απένειμαν το βραβείο Θερβάντες.
Για το βιβλίο του “Το όνειρο της Ιστορίας” στο οποίο ως Προυστ αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο, Ιστορικό και Προσωπικό, τελικά και τον κατακτά. Μετατρέποντάς τον σε ξανακερδισμένο Χρόνο. Ο αφηγητής του, στο ρόλο αντιστοίχως του Μαρσέλ που επιθυμεί να γράψει ένα μυθιστόρημα, επιστρέφοντας επιχειρεί και επιτυγχάνει ένα ταξίδι διπλό: στον χρόνο, παρελθόντα και παρόντα, στον χώρο, στην Χιλή κάποτε, στην Χιλή της εποχής. Στον έσω Χρόνο και στον Έξω Χρόνο. Χαρίζοντας μιαν πολυπρισματική εικόνα μιας χώρας, μιας εποχής, ένα αριστοτεχνικό μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα. Επιτρέποντας στον αφηγητή να είναι ταυτοχρόνως ο ιστορικογράφος και ο χρονικογράφος της εποχής, αλλά και ο αυτοαναλυόμενος, - το αυτοαναλυόμενο πρόσωπο-εφόσον δεν γίνεται παρά να μπαίνει πάντα η ιστορία μας μέσα στην Ιστορία και τ' αντίθετο, σε κάθε περίπτωση, ακόμα και στην πλέον απλή.

Εξάλλου η ζωή του, οι σπουδές του, τα ταξίδια του και οι επιστροφές του, όλα αυτά του τα επιτρέπουν. Πολίτης του Κόσμου, διπλωμάτης για χρόνια αλλά και χιλιανός στην καταγωγή.
Ο αφηγητής του στο μυθιστόρημα ως Οδυσσέας και ως ήρωας που πολλών ανθρώπων οίδε άστεα, επιστρέφει. Για να δει καλύτερα εξάλλου κατ' αυτόν τον τρόπο και τον τόπο της ίδιας του της καταγωγής. Για να δούμε ευρινέστερα εκείνο που βρίσκεται κάτω απ' τη μύτη μας, όλοι γνωρίζουμε πως θα πρέπει νωρίτερα να έχουμε φτάσει ως την άκρη της γης.
Μετά από χρόνια εξορίας, λοιπόν, ο αφηγητής της ιστορίας επιστρέφει στην Χιλή και τα βρίσκει όλα εκεί: το παρελθόν και την Ιστορία μέσα από τα αρχεία του προηγούμενου νεκρού πια ιστορικού ενοικιαστή. Το παρόν έξω απ' την πόρτα του, στις σιωπηλές νύχτες της απαγορευμένης κυκλοφορίας. Τον πολυτάραχο βίο του βλοσυρού Χοακίν Τσέσκλα και την ζωηρή Μανουελίτα Φερντάντες δε Ρεμπολιέδο, την γοητευτική. Την πρώην σύζυγό του, τους παλιούς φίλους, την καινούργια ζωή.
Για να ξεκινήσει ταυτοχρόνως ως Ιστορικός και ως Χρονικογράφος το δικό του διπλό ιστορικό και ζωής ταξίδι, χαρίζοντας στον αναγνώστη μια ιστορία μέσα στην Ιστορία με πανταχού παρόντα τον Χρόνο, βασικό πρωταγωνιστή.
“Σε έναν κόκκο άμμου, πιασμένο στο στρίφωμα ενός χειμερινού φορέματος της Εμμά Μποβαρύ, ο Φλωμπέρ είχε αντικρίσει ολόκληρη τη Σαχάρα, και κάθε μόριο σκόνης ζύγιζε για τον ίδιο όσο η οροσειρά τον 'Άτλαντα”. Γράφει ο Ζέμπαλντ στους “Δακτύλιους του Κρόνου” και ο Χόρχε Έδουαρτς με την γραφή του, το επιτυγχάνει αριστοτεχνικά όλο αυτό: στην επιστροφή του αφηγητή- ασώτου, ο αναγνώστης αντικρίζει και κάθε επιστροφή εντός εισαγωγικών “ασώτου”, από την ευαγγελική παραβολή μέχρι την πρόσφατη ιστορία της Χιλής. Στο σκονισμένο διαμέρισμα του βιβλιοφάγου, μανιακού γραφομανούς καθηγητή, όλη την σκόνη και την βαριά σκιά της Ιστορίας. Στις νυχτερινές δραπετεύσεις της ζωηρής Μανουελίτας, όλο τον έρωτα και την λαγνεία της ζωής. Και στην αποθηκούλα των θαυμάτων, τον προθάλαμο του παρελθόντος, χαμένο παράδεισο αλλά και καλειδοσκοπικά όλη την κόλαση την σημερινή.

Μυθιστόρημα, χρονικό, ιστορία, διήγηση, τα βαριά ή αλαφροπάτητα βήματα μιας εποχής, μια ζωή που συμβολίζει και κάθε ζωή, και εκείνο το σαιξπηρικό “ζούμε ένα όνειρο μέσα σε όνειρο” ή “ποιος απ' τους δυο μας ονειρεύεται τον άλλον” κατά Μπόρχες, στο “Όνειρο της Ιστορίας” του Χόρχε Έδουαρτς μοιάζει να βρίσκει την τέλεια, γοητευτική του εφαρμογή.

Ένα βιβλίο που δεν ήθελες να αφήσεις από τα χέρια. Ανοιχτό στο τέλος, μια ιστορία με αναπνοή.
Βασικός συντελεστής σ' αυτό η Σαπφώ Διαμάντη με την εξαιρετική της μετάφραση που επιτρέπει σε κάθε κόμμα, σε κάθε τελεία, σε κάθε παύση, στην ιστορία να ψιθυρίζει και ν' ανασαίνει.

“Ο Αφηγητής, εάν βρισκόταν ακόμη ανάμεσά μας, εάν δεν είχε αποφασίσει σε κάποια από τις τελευταίες σελίδες να μπει σε τάξη, θα μπορούσε να τραγανίζει ένα ξεροκόμματο και να κοιτάζει απ' το παράθυρό του. Πόσες ιστορίες! Θα έλεγε χαμηλόφωνα, κι εμείς μαζί του. Θα σκεφτόταν τους νεκρούς και τους ζωντανούς, τις μνήμες που περισώθηκαν κι αυτές που χάθηκαν διαπαντός. Τα όσα είχαν συμβεί. Τον πόνο που έκρυβαν μέσα τους, δίχως πλέον επιστροφή! Δίχως πιθανότητα λυτρωμού!”
Έτσι τελειώνει ένα βιβλίο που συνεχίζει να γράφεται, μια ιστορία που γίνεται άλλη αναλόγως τον αναγνώστη της, διασώζοντας ακόμα κι εκείνες τις μνήμες που χάθηκαν δια παντός. Πώς;
“Γοητεία είναι αυτό που δεν λέγεται, αυτό που δεν φαίνεται, αυτό που υπονοείται, αυτό που υπαινίσσεται χωρίς να θέλεις να υπαινιχθείς τίποτα” λέει ο Ζαν Μποντριγιάρ. Και στο “Όνειρο της Ιστορίας” μονάχα η γοητευτική γραφή του Χόρχε Έδουαρτς το γνωρίζει. Ίσως μπορεί να μας το αποκαλύψει ο ίδιος ο κύριος Έδουαρτς που το γνωρίζει καλά...

ΥΓ. Το κείμενό μου για τον Χιλιανό συγγραφέα και πρέσβη της Χιλής στη Γαλλία, Χόρχε 'Εδουαρτς, το Σάββατο βράδυ στο Γκάζι. Ο κύριος Έδουαρτς υπήρξε απολαυστικός. Με χιούμορ, αμεσότητα, μπαινόβγαινε στον χρόνο και στην Ιστορία, δεν τέλειωνε αλλά και από μας δεν ήθελε να τελειώσει κανείς. Μετά, μουσική από το Μεξικό, μαγική... Όμορφα. Η Αντριάννα Μαρτίνες είχε κάνει θαύματα.
Ελένη Γκίκα