Πού να μαζεύεις τα χίλια κομματάκια του κάθε ανθρώπου;

Ελένη Γκίκα, Υγρός Χρόνος, εκδ. Άγκυρα

Γράφει η Χρυσούλα Βακιρτζή
xrisuloa@vakirtzi.gr

Δημοσιεύτηκε στο Critigue

«Τη θάλασσα. Τη θάλασσα, ποιος θα την εξαντλήσει;». Σ’ αυτό το ποιητικό ερωτηματικό του ο Σεφέρης, προσθέτει έναν ακόμα στίχο του: «Πού να μαζεύεις τα χίλια κομματάκια του κάθε ανθρώπου;». Ίσως κάποια άλλη θάλασσα; Ή μήπως ο ίδιος ο Άνθρωπος, ως ξεχωριστά «Αυτούσια» κι «Αυτόνομη» Μονάδα, προσθαφαιρεί δια μέσω του πολυπόθητου Άλλου και του Άλλου, τη δικιά του (πάντα καινή) Αυτογνωσία; δια μέσω της δικής του Αυτογνωσίας;

Υπάρχουν και οι Πρώιμοι Χρόνοι. Αυτοί ης παιδικής ηλικίας, που ο καθένας μας, όμοιος με Πρωτόπλαστο ή Αιώνια «Ιδανικό και Ανάξιο Εραστή», κολυμπάμε στους ωκεανούς της Ύπαρξής μας για συναντήσουμε τη ζωή, τον έρωτα, το θάνατο – την αδιάκοπα κι ελπιδοφόρα διάψευση του θανάτου. Ή να επιστρέψουμε εκεί, στον Πρώτο Ωκεανό. Στη γεμάτη ασφάλεια και θαλπωρή μήτρα / κοιλιά της μητέρας.
Σ’ αυτήν τη θάλασσα μοιάζει να επιστρέφει και ο ήρωας του μυθιστορήματος «Υγρός χρόνος» της Ελένης Γκίκα (εκδόσεις Άγκυρα, σελ. 243).. Ή σχεδόν εκεί. Σε μια μεγάλη θάλασσα, λυτρωτική, δροσερή, ανακουφιστική. Σε τούτη τη θάλασσα τον βρίσκουν νεκρό. Από μέρες πνιγμένο. Οι γυναίκες της ζωής του ξετυλίγουν ένα- ένα τα «χίλια κομματάκια του» και πάλι κάτι μένει. Είναι όντως αυτός
Ο μυστηριώδης πνιγμός του ογκολόγου, Αγγελου, γίνεται το αντικείμενο έρευνας της αστυνομικής συντάκτριας Μάνιας. Η γυναίκα αυτή δείχνει να τον αγαπά εδώ και πολλά χρόνια. Δεμένη μαζί του, με μια λατρεία αινιγματική, που δεν εκφράζεται και που μεγαλώνει ολοένα με την απόσταση και την απουσία. Αφού ο Άγγελος προχωράει στη ζωή του, παντρεύεται την επίσημη συμβία του. Την κυρία του σπιτιού, που δίνει εντολές για την κηδεία του, για την επισημότητα του τελευταίου αποχαιρετισμού.
Μια ιστορία για έναν άντρα που φοβόταν τι θύελλες, για μια γυναίκα που της έμελλε να φύγει, για μια άλλη που πέτρωσε περιμένοντας, για εκείνη που όταν διαβάζει Ρεμπό τον θυμάται, για τη μεγάλη απούσα που όταν επιστρέφει είναι πάντοτε αργά. Για τη Μεγάλη Τραγική που επικοινωνεί μαζί του και μετά θάνατον με «Υγρές Σελίδες». Τους συνδέει εξάλλου ένα κοινό παρελθόν –μυστικό. Ποια σχέση μπορεί να έχουν μεταξύ τους η Μάνια και η Σαββίνα; Και ποια κοινή μοίρα συνδέει τον Άγγελο με τον αυτόχειρα πατέρα του;
Διότι εντελώς ξαφνικά, μια μέρα με χειμωνιάτικη λιακάδα, ένα άντρας πνίγεται και πέντε γυναίκες θα χρειαστεί μέσα σε τρεις μέρες να ανασυναρμολογήσουν τον κόσμο. Μαζί με ένα παιδί, τον αστυνόμο κι εκείνον με το περίεργο σημάδι που είχε τρέλα με τις μηχανές.
Η Μάνια , μια καθημερινή γυναίκα, αφοσιωμένη στο κυνήγι του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ, αναλαμβάνει τις έρευνες που αφορούν τον πνιγμό του Αγγέλου. Η ίδια, δεν μπόρεσε να σταθεί στο ύψος της συγκεκριμένης αγάπης και γινόταν κλέφτρα των στιγμών της. Γιατί πίστευε πως δεν της άξιζε ο Άγγελος γι’ αυτό τον άφησε να της γλιστρήσει απ τη ζωή και να χαθεί στην υγρή ροή / κύμα / υγρασία / σήψη του χρόνου. Τώρα η Μάνια πρέπει να ανακαλέσει όλες τις τρυφερές λεπτομέρειες του παρελθόντος για να εξηγήσει τα δυσεξήγητα για τον ανεξήγητο (ακόμα) πνιγμό του Αγγέλου.
Στις σελίδες ενός λεπτεπίλεπτου έργου όπως ο «Υγρός χρόνος», η ειρωνεία, ως αρχαία αυθεντική τραγωδία, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει. Ίσως να μοιρολογούν έναν άλλον νεκρό, οι γυναίκες του. Πιθανόν να μοιρολογούν κάποιον Άλλον. Κι αν είναι αυτός, χωρίς προσωπίδα; Τόσο διαφορετικός από τον Άλλον Άγγελο, που έχει η καθεμιά στο μυαλό της. Αλλά, η κάθαρση, αυτή καθαυτή η κάθαρση, δεν είναι να αποδειχθεί- και να αποδεχθούν- πως είναι αυτός. Θα τις ανακούφιζε αν ο νεκρός δεν ήταν ο Άγγελος ή αν δεν ή τ α ν ο άντρας που αγάπησαν και τού έχουν δώσει σημαντικό μέρος της ζωής τους;. Να αναπλάθουν το παρελθόν τους για χάρη ενός ξένου. Γιατί αλλιώς, πώς να ζήσουν;
Εκείνος. Εκείνες, η κάθε μια ξεχωριστά και όλες μαζί. Τα βιβλία. Των άλλων. Η κριτική τους δένει απόλυτα με τη ζωή της μιας από τις γυναίκες. Μέσα από τις σελίδες τους μιλά για τα δικά της πράγματα, δίνει τις δικές της εξηγήσεις, υιοθετεί δικές της λύσεις. Οι κριτικές είναι εξαιρετικά λειτουργικές μέσα στο σώμα του μυθιστορήματος, δείχνουν πώς μπορεί η τέχνη να σου γεννήσει σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα.
Η τραγική φιγούρα της Σύλβια Πλάθ, ο Αντόνιο Ταμπούκι, ο Ζάκ Πρεβέρ ο Χόρχε Σεμπρούν, ο Μπορίς Σιρούλνικ, ο Μπόρχες και τόσοι άλλοι άνθρωποι των γραμμάτων και των ιδεών περνάνε μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος σαν αγαπημένα αναγνώσματα της συγγραφέως. Ως αυτούσιες παρουσιάσεις κι άλλοτε ως σπαράγματα λόγου, δονούν και εμβαθύνουν την ψυχή της Μάνιας, οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια μοναδική περιπλάνηση στο χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο «Υγρός χρόνος» της Ε.Γ. εμβαθύνει το τρίπτυχο Θάνατος - Έρωτας - Ζωή, με το βιβλικό ‘εν αρχή ην ο λόγος’, αλλά και με φροϋδικό τρόπο ίασης. Το μεταφυσικό του στοιχείο, θυμίζει το μυθιστόρημα «Αλδεβαράν», του Παύλου Μάτεσι.

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Χρονόμετρο.

Για τη φιλοξενία:

Έφη Μαυροπούλου
effiemavropoulou@hotmail.com

Yg. Την Χρυσούλα Βακιρτζή (σπουδαία ποιήτρια) την συνάντησα στην Καβάλα κάποτε σε μια απ' εκείνες τις λεγόμενες "συγκυριακές" ή και "μοιραίες" ακόμα συναντήσεις. Εκανα και θεατρικό ρεπορτάζ τότε, ανέβαινα πάντα στο Κρατικό Βορείου Ελλάδας, με την Χρυσούλα ανταλλάξαμε γράμματα (δεν ήξερα να στέλνω μέιλ ακόμα), ποιήματα και αποφάσισα να την συναντήσω. Απ' την καρδιά μου, δεν βγήκε ποτέ.