Όλη μου η ζωή δεν ήταν παρά προσδοκία, μια αναμονή ετούτης της στιγμής

“ο έρωτας όμως και η ψυχική γαλήνη ούτε πουλιούνται, ούτε αγοράζονται”

“Αμαρτία είναι ό,τι δεν είναι αναγκαίο και απαραίτητο. Κι αν έχω δίκιο, τότε ολόκληρος ο πολιτισμός μας, απ' την αρχή μέχρι το τέλος, στηρίζεται στην αμαρτία”.

“ΘΥΣΙΑ” του Αντρέι Ταρκόφσκι. Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου. Εκδ. “Νεφέλη”, σελ. 187, € 20

Στα καθ' ημάς, μεταφράστηκε απ' τα Γερμανικά (έκδοση του 1987), το 1990 εκδόθηκε. Σε ένα βιβλίο που συνδυάζει πολλά: Καθαρή αφήγηση (η ταινία ως νουβέλα), σενάριο (όλοι οι διάλογοι και οι σκηνές, καρέ- καρέ) και σημειώσεις του ίδιου του σκηνοθέτη ο οποίος στην συγκεκριμένη ταινία είναι και ο σεναριογράφος. Η “Θυσία” γυρίστηκε στη Σουηδία ταινία το 1986 και σάρωσε τα βραβεία στις Κάννες. Κύκνειο άσμα του ποιητή σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι (γεννήθηκε το 1932) που πέθανε την ίδια χρονιά στη Γαλλία από Καρκίνο.
Ως ιδέα, υπήρχε μέσα του, όπως αποκαλύπτει στο τέλος του βιβλίου, πριν και από τη “Νοσταλγία”. Αυτή η έννοια της Αιώνιας Επιστροφής και η Θυσία ως ανατρεπτική πάντων των Κακών. Επί του προκειμένου, ο Αλεξάντερ, ο ήρωάς της, δημοσιογράφος, συγγραφέας και Καθηγητής Λόγου στο Πανεπιστήμιο, θυσιάζει τα πάντα- καίει το σπίτι του, εγκαταλείπει τον γιο του που λατρεύει, αποφασίζει να μην ξαναμιλήσει ποτέ- για να αποτρέψει τον επερχόμενο πυρηνικό όλεθρο.
Εμβληματικές φιγούρες, ο Όττο ο ταχυδρόμος, ως άγγελος, θείος απεσταλμένος, η ταπεινή Μαρία η μάγισσα, το βουβό αγόρι. Σκηνή που θα μείνει αλησμόνητη και ανεπανάληπτη, το ξερόκλαδο που ανθίζει. Η άποψη του Ταρκόφσκι για τον πολιτισμό “αμαρτία είναι ό,τι δεν είναι απαραίτητο, ο πολιτισμός μας όλος είναι αμαρτία” που τον καθιστά προφήτη. Το όνειρο του Αλεξάντερ που στη συνέχεια ήταν ακριβώς η δολοφονία του Πάλμε (στο ίδιο ακριβώς σημείο, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο), η ανυπέρβλητη φράση “ο έρωτας όμως και η ψυχική γαλήνη ούτε πουλιούνται, ούτε αγοράζονται”, η μοίρα του ήρωα που υπήρξε κοινή για τον ταρκοφσκικό ηθοποιό που ήταν να τον υποδυθεί, αλλά και για τον δημιουργό τον ίδιο. Οι απόψεις Όττο για την “αιώνια επιστροφή”: “Να, μερικές φορές βλέπω κάτι μπροστά μου, το φαντάζομαι δηλαδή, κάτι σαν αυτή την ανόητη “αιώνια επιστροφή”, ξέρεις. Εδώ ζούμε, εδώ έχουμε τις έγνοιες μας. Ελπίζουμε. Και κάτι περιμένουμε. Ελπίζουμε, απελπιζόμαστε, πλησιάζουμε στο θάνατο. Ναι. Και τελικά πεθαίνουμε. Και ύστερα ξαναγεννιόμαστε, χωρίς όμως να ξέρουμε ότι έχουμε ξαναζήσει. Και τότε όλα ξαναρχίζουν, φτού κι απ' την αρχή! Φυσικά δεν είναι ακριβώς τα ίδια, κατά κάποιο ελάχιστο τρόπο διαφέρουν... Η απόγνωση όμως είναι η ίδια. Και ούτε ξέρουμε το γιατί. Ναι, Ή μάλλον, όλα είναι ακριβώς τα ίδια, σαν να βλέπουμε την επόμενη παράσταση. Αστείο, ε;”
“Σμιλεύοντας τον χρόνο” ο “γλύπτης του χρόνου” όπως ονομάστηκε ο Ταρκόφσκι, αξιώθηκε την αιωνιότητα στο αλληγορικό, ούτως ή άλλως, παρ' ότι ποτέ δεν το αποδέχθηκε, υπερβατικό τεράστιο αυτό έργο. 'Ενα βιβλίο που μπορεί να σου αλλάξει σίγουρα τη ζωή. Ατμοσφαιρικά μαγικό, διαλεκτικά ποιητικό, με αρχετυπικούς ήρωες και άχρονο χρόνο. Ανοιχτό σε πολλαπλές αναγνώσεις. Με την Μεγάλη Συνάντηση να υπαινίσσεται και να βιώνεται στο φινάλε: “Αυτό περίμενα όλη μου τη ζωή. Όλη μου η ζωή δεν ήταν παρά προσδοκία, μια αναμονή ετούτης της στιγμής”.
Κι αν σας θυμίζει Μπόρχες, όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί, μάλλον, αξιώνονται της αυτής αλήθειας, εν τέλει.

YG. Ταρκόφσκι, Θυσία, ε ναι, πάλι...

YG2: “... Σου δίνω ό,τι έχω και δεν έχω, θα εγκαταλείψω την αγαπημένη μου οικογένεια. Θα χαλάσω το σπίτι μου και θα στερηθώ το παιδί μου. Θα βουβαθώ. Δεν θα ξαναμιλήσω ποτέ πια σε κανέναν. Θ' αφήσω πίσω μου τα πάντα, ό,τι με συνδέει με τη ζωή. Φτάνει να τα ξαναφτιάξεις όλα όπως ήταν πριν, όπως ήταν σήμερα το πρωί κι χθες. Και να πάρεις μακριά μου αυτόν τον θανάσιμο, ζωώδη τρόμο που με βασανίζει. Ναι, όλα θα τ' αφήσω! Κύριε, βοήθησέ με. Κι εγώ θα κρατήσω το λόγο μου!” (Από την προσευχή του Αλεξάντερ. Που εισακούστηκε).