Τι εννοείτε, δεν υπάρχει μυστήριο; Προσποιηθείτε ότι είμαι αόρατη...

“Το Μακρύ ταξίδι μέχρι να φτάσω στην πιο διάφανη περιοχή του Κόσμου με είχε αδειάσει από πολλά πράγματα”

“ΟΙ ΑΓΡΙΟΙ ΝΤΕΤΕΚΤΙΒ” του Ρομπέρτο Μπολάνιο. Μετάφραση: Κώστας Αθανασίου. Εκδ. “Καστανιώτη”, σελ. 711, € 25

“Υπάρχει μια λογοτεχνία για όταν βαριέσαι. Αφθονεί. Υπάρχει μια λογοτεχνία για όταν είσαι ήρεμος. Αυτή είναι η καλύτερη λογοτεχνία, νομίζω εγώ. Υπάρχει επίσης μια λογοτεχνία για όταν είσαι χαρούμενος. Υπάρχει μια λογοτεχνία για όταν διψάς για γνώση. Και υπάρχει μια λογοτεχνία για όταν είσαι απελπισμένος. Αυτή την τελευταία θέλησαν να κάνουν ο Ουίλσες Λίμα και ο Μπελάνο. Μέγα σφάλμα, όπως θα φανεί στη συνέχεια...”
Όλα αρχίζουν από “Μεξικανούς χαμένους στο Μεξικό” κι από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του πρωτοετούς φοιτητή της Νομικής Χουάν Γκαρσία Μαδέρο, ο οποίος αποδέχθηκε την εγκάρδια και τιμητική πρόσκληση να ενταχθεί στο ρεύμα του ενστικτορεαλισμού. Και ας πούμε ότι το πρώτο μεγάλο κεφάλαιο- αφήγηση αποτελεί τρόπον τινά... τελετή μύησης.
Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο που μεσουρανεί τελικά μετά θάνατον, στο μυθιστόρημά του “Άγριοι Ντετέκτιβ” που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τον “Καστανιώτη”, στην κυριολεξία, κεντά, παραδίδοντας μαθήματα ύφους, δομής, ανάλυσης και σύνθεσης, ιστορίας, αλληγορίας, ποιητικής τέχνης, ταξιδιωτικής αναζήτησης και περιπλάνησης, ειρωνείας.
Οι δυο πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, και βασικοί συντελεστές του ρεύματος, Αρτούρο Μπελάνο και Ουίλσες Λίμα, για τους οποίους οι πάντες μιλούν, αφανείς. Αφηγητές με πανταχού παρόντες αυτούς, όλοι οι άλλοι. Αλλά και η ιδρύτρια του ενστικτορεαλισμού Σεσάρεα Τιναχέρο, επινόηση ή πλάσμα μυθικό, δεν θα διαφανεί στο βιβλίο παρά μονάχα πριν το τέλος. Ένα τέλος άκρως σουρεαλιστικά ειρωνικό, κάτι σαν ματαιότης- ματαιοτήτων- τα- πάντα- ματαιότης, σ' αυτό τον κόσμο.
Κι όμως, μεξικανοί εντός κι εκτός Μεξικού, χιλιανοί μέσα και έξω από την πατρίδα, ενστικτορεαλιστές που ήλπισαν όπως όλοι όσοι νέοι ξεκινούν κι ελπίζουν γράφοντας, να αλλάξουν εαυτόν και τον κόσμο, ταξιδεύουν ανά την Ευρώπη, Γαλλία, Αγγλία, Ισπανία, φτάνοντας μέχρι και μετά το Ισραήλ, αναζητώντας την χαμένη ιέρεια- Μητέρα για να της χαρίσουν τον πιο κουφό θάνατο και φινάλε!
Σε ένα μυθιστορηματικό ποταμό απ' όπου παρελαύνει όλη η λατινοαμερικάνικη κουλτούρα, ψυχή και ιστορία, οι επιδιώξεις των ανθρώπων να σηκωθούν λιγάκι ψηλότερα από το χώμα.
Η δομή του μυθιστορήματος, αριστουργηματική: στο πρώτο μέρος μια τεράστια πρωτοπρόσωπη αφήγηση ενός φοιτητή όπου από την σχεδόν παρθένα ματιά του αντικρίζουμε ό,τι αντικρίζει, κατανοεί και βιώνει. Ακολουθεί ένα μεγάλο μέρος με πάμπολλες πολυπρισματικές αφηγήσεις, αφηγητών που επαναλαμβάνονται ξαναπιάνοντας τον αφηγηματικό μίτο απ' τους οποίους μαθαίνουμε την περιήγηση των αρχηγών του ενστικτορεαλισμού Μπελάνο και Λίμα ανά τον κόσμο, ενώ το φινάλε αναλαμβάνει το τελευταίο ζευγάρι ενστικτορεαλιστών, καταδικασμένο ή ευνοημένο, όπως το δει κανείς, να βρει μαζί με τους δυο πανταχού παρόντες αφανείς πρωταγωνιστές, την μυθική πια Σεσάρεα Τιναχέρο και να την δει βλακωδώς και να ξεψυχά, όπως κάθε φιλόδοξο, ανθρώπινο... κίνημα, βήμα.
Στο μεταξύ, ζωή, ιστορία, πολιτική, ποιητική, κοινωνία, ελπίδες, τόλμη και φόβος, γίνονται δράση και ήρωες και καθημερινή ζωή, χάνονται, επανεμφανίζονται, προδίδουν και προδίδονται, επιβιώνουν.
Με κεντρικό άξονα, την λαχτάρα για την Ποίηση, για την όντως Λογοτεχνία, που την μαθαίνουμε από έναν πια έγκλειστο ενστικτορεαλιστή, τον Χοακίν Φοντ, στην Ψυχιατρική Κλινική “Η Ανάπαυσις στο δρόμο προς την Έρημο των Λεόντων”:
“Και τους το είπα. Τους προειδοποίησα. Τους υπέδειξα την τεχνικά τέλεια σελίδα. Τους επισήμανα τους κινδύνους. Μην εξαντλείτε τη φλέβα! Ταπεινοφροσύνη! Αναζητείστε, χαθείτε σε αγνώστους τόπους! Αλλά με μίτο, με ψίχουλα ψωμιού ή με λευκά βοτσαλάκια! Ωστόσο εγώ ήμουν τρελός, με είχαν τρελάνει οι κόρες μου, αυτοί οι ίδιοι, η Λάουρα Νταμιάν, και δεν μου έδωσαν σημασία”.
Η κεντρική ιδέα, θα μας δοθεί από έναν άσχετο, αριθμομνήμονα άτυχο-τυχερό τον Αντρές Ραμίρες στο μπαρ “Το Χρυσό κέρατο” στη Βαρκελώνη: “Μπελάνο, του είπα, η ουσία του ζητήματος είναι να ξέρει κανείς αν το κακό (ή το άδικο ή το έγκλημα ή όπως θέλετε πείτε το) είναι τυχαίο ή έχει κάποια αιτία. Αν έχει αιτία, μπορούμε να αγωνιστούμε εναντίον του, είναι δύσκολο να το νικήσουμε αλλά υπάρχει μια πιθανότητα, περίπου όπως δυο μποξέρ του ιδίου βάρους. Αν είναι τυχαίο, αντίθετα, την έχουμε γαμήσει. Ο Θεός, αν υπάρχει, ας μας λυπηθεί. Και σε αυτό συνοψίζονται όλα”.
'Ενα βιβλίο τεράστιο που εύχεσαι να μη σου τελειώσει ποτέ, για την ζωή και την επανάσταση, για την ποίηση και για την περιπλάνηση, για την αναγκαιότητα και το τυχαίο. Για τον έρωτα και τον θάνατο. Για το μάταιο και την αναζήτηση, για τον ίλιγγο της ζωής ή την θανάσιμη ανία. Όπου όλα είναι εδώ και αποκωδικοποιούνται αναλόγως.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο Χιλής, 1953 - Βαρκελώνη, 2003), μυθιστοριογράφος και ποιητής, επέβαλε την παρουσία του μέσα σε πολύ λίγα χρόνια ανάμεσα στους σπουδαιότερους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς. Στα δεκαπέντε του μετανάστευσε με την οικογένειά του στο Μεξικό από όπου επέστρεψε στη Χιλή το 1973 για να υποστηρίξει το κόμμα του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Μετά το πραξικόπημα αναγκάστηκε να καταφύγει στο Μεξικό και στη συνέχεια στην Ισπανία, όπου και εγκαταστάθηκε. Τιμήθηκε με τα βραβεία «Herralde» και «Romulo Gallegos».
Από τα βιβλία του έχουν εκδοθεί στα ελληνικά οι συλλογές διηγημάτων «Πουτάνες φόνισσες» (Αγρα, 2008) και «Τηλεφωνήματα» (Αγρα, 2009) και τα μυθιστορήματα «Μακρινό αστέρι» (Καστανιώτης, 2007), «Τελευταία νύχτα στη Χιλή» (Μεταίχμιο, 2004), «Αγριοι ντετέκτιβ» (Καστανιώτης, 2009).
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πεθαίνοντας (στις 15 Ιουλίου το 2003, σε ηλικία 50 χρόνων, σε νοσοκομείο της Βαρκελώνης) δεν είχε προλάβει να ολοκληρώσει το μεγάλο του μυθιστόρημα “2666” και παρά την επιθυμία του να εκδοθεί σε πέντε ξεχωριστά μέρη, ο εκδότης του Χόρχε Εράλδε, με τη σύμφωνη γνώμη της χήρας του Καρολίνα Λόπεθ, χάρη της συνοχής του έργου εκδίδει σε έναν μόνο τόμο το μνημειώδες μυθιστόρημα των 1.128 σελίδων. Το μυθιστόρημα χαιρετίζεται από την κριτική ως αριστούργημα.

YG1. Ενα μυθιστόρημα που μας υποδεικνύει όσα πρέπει να αναζητά η Λογοτεχνία. Κι όμως είναι ζωή του Μπολάνιο όλα αυτά, ο Αρτούρο Μπελάνο είναι ο Ρομπέρτο Μπολάνιο! Κι όλα είναι εδώ, ζωή και ποίηση, φως και σκοτάδι, διαμάντια και στάχτες, σπαραγμός και γέλιο μέχρι εγκεφαλικού ή έστω δακρύων.

YG- SOS: Tελικά, ναι, είμαστε οι εμμονές μας! Και ο Κύκλος που επαναλαμβάνεται είτε Ζωή είναι είτε Γραφή, εφόσον αυτά τα δυο είμαστε οι ίδιοι. Ο Αλτουσέρ δεν το είπε ότι οι ψευδαισθήσεις μας είναι πραγματικότητα, τελικά; Και ο Μανόλης Πρατικάκης με ξάφνιασε απίστευτα την Κυριακή λέγοντάς μου ότι η ψυχιατρική δέχεται όχι μονάχα την έκτη αίσθηση αλλά και τον... έκτο Πλανήτη! Δεν είναι άλλος παρά ο Κόσμος των Ιστοριών, μοναδικοί του κάτοικοι, αιώνιοι εκείνοι, οι μυθιστορηματικοί ήρωες! Γι' αυτό όσοι γράφουμε, ας το προσέξουμε λίγο αυτό, με έναν περίεργο, αλλόκοτα παράδοξο τρόπο, βρυκολακιάζουν οι ήρωές μας, τεράστιοι γίνονται, δεν εκδικούνται κανέναν, εμάς εκδικούνται.

YG3: Και με αφορμή έναν θάνατο, η... μετά Θάνατον όντως Ζωή, επειδή στη σιωπή, εν τέλει, αν αναπνέει, αναπνέει, Τέχνη και Χρόνος:
“Ήταν σ' αυτόν τον κόσμο, δεν ήταν αυτού του κόσμου”, “Τζ.Ντ.Σάλιντζερ, έμβλημα μιας γενιάς”, “Το μυστήριο Σάλιντζερ” που δεν λύθηκε ποτέ, ήρθε για να επαληθεύσει φεύγοντας στα 91 του χρόνια, ότι στα σκοτεινά και στη σιωπή κτίζεται το Φως. Και ότι ενίοτε το δημιούργημα μας υπερβαίνει. Πρέπει να μας υπερβαίνει. Όπως υπερβαίνει μέσα στον Χρόνο, κάθε δημιουργό. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, αθάνατες, αλλά ο Όμηρος ήταν δεν ήταν ο Οδυσσέας; Το “Αναζητώντας τον Χρόνο” κερδίζει τον Χρόνο, όχι ο Προυστ. Ο Σαίξπηρ ήταν άγγλος; ιταλός που βρήκε φιλόξενη στέγη στην Αγγλία; Κι ο Πεσσόα εβδομήντα δύο ποιητικά κομματάκια- ετερώνυμοι.
Αλλά “Ο φύλακας στη Σίκαλη” ένας, ο Σάλιντζερ που έγραφε ως οφείλει να γράφει κάθε γεννημένος συγγραφέας. Αφήνοντας το δημιουργηθέν παιδί του στον Κόσμο, και γράφοντας κατ' ιδίαν, γι' αυτή καθ' εαυτή την ιαματική ηδονή της γραφής.
“Το να εκδίδω είναι μια τρομερή παραβίαση της ιδιωτικής μου ζωής. Μου αρέσει να γράφω. Το λατρεύω. Γράφω όμως μόνο για τον εαυτό μου και για την προσωπική μου ευχαρίστηση”, είπε στους New York Times το 1975 και σιώπησε. Έγινε ο ερημίτης του Νιου Χαμσάιρ.
“Από το 1953 είχε εγκαταλείψει τα γήινα”. Αλλά γήινα δεν είναι η ύπαιθρος, ο κόσμος μιας μικρής επαρχιακής πόλης που σε θεωρεί δικό του άνθρωπο, σέβεται τη σιωπή και τη στάση σου και την προστατεύει “στέλνοντας σε κυνήγι αγριόχηνας”, όσους αναζητούν αδιακρίτως να κερδοσκοπήσουν σε βάρος σου;
Ταυτισμένος με τον “Φύλακα στη σίκαλη” που δημοσιεύθηκε το 1947, “έγινε” ο επαναστατημένος Χόλντεν Κόλφιλντ παραμένοντας έφηβος για πάντα.
Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη την Πρωτοχρονιά του 1919, έφυγε αρχές 2010, αφήνοντας μια φωτογραφία του ασπρόμαυρη, ελάχιστα διηγήματα κι ένα βιβλίο που μας αλλάζει κι αλλάζει στον Χρόνο. Ήτοι, την πεμπτουσία του συγγραφέα, που είναι η ζωή και το έργο του. Κι ίσως μια έκπληξη- δώρο στα κλειστά του συρτάρια. Όσο για τη Σιωπή του, σιωπή από σιωπή φτάνει κι ως το αντίθετο: σιωπή του σοφού, του προφήτη, του δημιουργού, του ερημίτη, αλλά κι η μπερδεμένη σιωπή, η αμήχανη, του κενού, του ενόχου, του βλάκα ή του πανούργου.

YG finale> Μπεν- Χουρ- ποστ, αλλά ίσως λείψω για όσο, όσο...