Είμαστε άνθρωποι του ενός μόνο ερωτήματος

«Η ΈΠΑΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ» του Ντενί Γκετζ, Μετάφραση: Γιώργος Παρλαλόγλου, Πρόλογος: Τεύκρος Α. Μιχαηλίδης, Εκδ. «Ψυχογιός», σελ. 371, τιμή: 14.31 ευρώ.

«Πόσο συχνά τα πολλά υποσχόμενα άτομα ηττώνται από μια ελάχιστη δυσκολία κατά την άσκηση των καθηκόντων τους! Με σπασμένο ηθικό, αποχαυνώνονται και, ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, δε θα είναι στη συνέχεια παρά «κατεστραμμένες ιδιοφυίες».
Σαν κεντρική ιδέα μιας ζωής, κι όμως δεν είναι παρά μια πατρική σημείωση- προφητεία και πρόβλεψη σε ένα κομμάτι χαρτί. Και ω του θαύματος: «Το σύμπαν περιορίστηκε τότε σ’ εκείνο το χαρτί μπροστά στα μάτια του, σ’ εκείνο το γράμμα που του είχε στείλει ο πατέρας του, για τα δέκατα έκτα γενέθλιά του, στο οικοτροφείο όπου διέμενε. Όλη του η ζωή ήταν συνοψισμένη σε κείνη τη σελίδα, όλα όσα του είχαν συμβεί ήταν γραμμένα εκεί με απελπιστική οξυδέρκεια’ σε σημείο να αναρωτιέται μήπως η ζωή του συνίστατο απλώς και μόνο στην πραγματοποίηση όσων ήταν γραμμένα εκεί, να αναρωτιέται ποια ελευθερία είχε στη διάθεσή του για να φτιάξει τη ζωή του».
Και φυσικά ο Χανς Σίνγκερ, ένας εκ των δυο κεντρικών ηρώων, ίσως και ο σημαντικότερος, μια φιγούρα που ο συγγραφέας εμπνεύστηκε από τον Γερμανό μαθηματικό Γκέοργκ Κάντορ, τον πατέρα της «Θεωρίας των συνόλων», δεν είναι τυχαίος.
Ο Ντενί Γκετζ, ο συγγραφέας που έφερε τα Μαθηματικά στην καθημερινότητα και εισήγαγε την ποίηση και την μαγεία τους με τρόπο καταλυτικό στην ανθρώπινη μοίρα, για ακόμα μια φορά, μιλώντας για τις ζωές μας, και πάλι για τα μαθηματικά μας μιλά. Επί τω προκειμένω, για το άλεφ και το άπειρο (όπου άλεφ, ο πρώτος άπειρος αριθμός).
Τόπος, η Γερμανία το 1917. Κι όλα διαδραματίζονται στο δωμάτιο 14 της Έπαυλης των ανδρών. Έξω μαίνεται ο πόλεμος, η απόλυτη φτώχεια και η σύγχυση, η πείνα.
Το μυθιστόρημα αρχίζει με την μεταφορά του Χανς Σίγκερ, μαθηματικής ιδιοφυίας, στην ψυχιατρική κλινική του πανεπιστημίου της Λούφσταντ. Τον συνοδεύει ο πιστός αμαξάς του ΄Ερνεστ με τη Ναζαρέτ. Το έχει κάνει, εξάλλου, πολλές φορές στο παρελθόν. Αυτή τη φορά η κρίση ήρθε στο προαύλιο του πανεπιστημίου μπροστά ακριβώς από το… άγαλμά του: Ο Χανς Σίνγκερ είχε φτάσει στο σεμινάριο και είχε καθίσει στη συνηθισμένη του θέση. Δεν είχε ακούσει λέξη από την παρέμβαση ενός συναδέλφου του, αφιερωμένη ωστόσο στο αγαπημένο του θέμα τη «φύση του συνεχούς»- χάρη στο οποίο είχε κερδίσει την αναγνώριση της διεθνούς μαθηματικής κοινότητας. Είχε αναμείνει ήσυχα το τέλος, της συνεδρίας, είχε σηκωθεί, είχε βαδίσει στους διαδρόμους του πανεπιστημίου, είχε προσπεράσει το άγαλμά του χωρίς να του δώσει την παραμικρή προσοχή. Εξάλλου ήδη γνώριζε καλά πως «ένας καθηγητής που χάνει τα λογικά του, όπως λένε, είναι σαν έναν κολυμβητή που πνίγεται’ ένα πουλί που του κόβουν τα φτερά’ έναν αμαξά που του παίρνουν το άλογό του. Είναι σαν τίποτα!»
Και όμως ο καθηγητής Χανς Σίνγκερ θα ξαναγίνει κάτι, θα ξαναγίνει ο καθηγητής των Μαθηματικών, όταν στο δωμάτιο 14 της Έπαυλης των ανδρών, θα «αναγκαστεί» στην αρχή, να συγκατοικήσει με τον Ματτίας Ντιτούρ, νεαρό Γάλλο στρατιώτη, μηχανοδηγό, αναρχικό και «επιζώντα παρά τη θέλησή του».
Οι δυο εντελώς διαφορετικοί άνδρες θα λειτουργήσουν ο ένας για τον άλλον σαν γαζούλα, τελικά, θεραπευτική, θα γίνουνε φίλοι. Ο Χανς Σίνγκερ θα θελήσει επιτέλους να ξαναμιλήσει και να διδάξει και ο Ματτίας Ντιτούρ να ζήσει και να γίνει ο ιδανικός μαθητής του.
Κι έτσι μέσα στους τέσσερις τοίχους ενός δωματίου όπου το προστατευτικό κιγκλίδωμα του παραθύρου αποτρέπει και προστατεύει τους αυτοκτονικούς, ο Ματτίας κι ο αναγνώστης θα γνωρίσει τη άρρητη σχέση των Μαθηματικών, της Θεωρίας των συνόλων και του Απείρου, με τη ζωή μας. Επειδή, χωρίς να το ξέρει, ακόμα και ο καθαριστής το άπειρο σχεδιάζει με τη σφουγγαρίστρα στο πάτωμα.
Στα βήματα των πλατωνικών διαλόγων, το μυθιστόρημα εξελίσσεται αριστοτεχνικά θίγοντας ζητήματα που άπτονται της ζωής και της ανθρώπινης φύσης: άπειρο και αιωνιότητα, πεπερασμένο και θάνατος, επιτυχία και αποτυχία, έρωτας και απώλεια, φιλία και θυσία, χρόνος και έλλειψη η οποία ουσιαστικά οδηγεί και στη δημιουργία.
Θα γίνει ο ένας για τον άλλον «ο φίλος που δεν είχα ποτέ», επαναλαμβάνοντας το παράδοξο της μάχης, να σώζει σωζόμενος!
Με τρόπο ποιητικό κι ατμοσφαιρικό, θα διδάξει ο ένας τον άλλον. Ο Χανς θα διδάξει τον Ματτίας τη ζωή μέσα από τα μαθηματικά και ο Ματτίας στον Χανς το ταξίδι και τη διαδρομή μέσα από τις ατμομηχανές.
Το φινάλε, λυτρωτικό, σχεδόν σωτηριολογικό, θεολογικό: «Κανείς δε θα μας διώξει από τον παράδεισο που δημιούργησε ο Κάντορ για μας» όπως εύστοχα διατύπωσε ο Ντάβιντ Χίλμπερτ. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο Χανς Σίνγκερ είναι ο Γκέοργκ Κάντορ.
Ατμόσφαιρα, μαγεία, η ποίηση των αριθμών και η απόλαυση των διαλόγων, χαρακτήρες τεράστιοι με όλη τη γκάμα των χρωμάτων της ανθρώπινης ψυχής, ερωτήματα υπαρξιακά, καθοριστικά με ξέφωτα σκέψης που θα διώξουν τα σκοτάδια.
«Είμαστε άνθρωποι του ενός μόνο ερωτήματος», θα πει κάποια στιγμή ο Χανς και επιτρέψατέ μου κάπως έτσι και να κάνω φινάλε:
«Οι περισσότεροι μαθηματικοί προσπάθησαν μετά από μένα, χωρίς να πετύχουν τίποτε περισσότερο. Δεν ήταν, όμως, πραγματικά δικό τους το πρόβλημα. Εμένα, ήταν το πρόβλημά μου! Είμαστε άνθρωποι του ενός μόνο ερωτήματος. Ό,τι μετρούσε για μένα, όλα όσα είχαν νόημα για μένα περιέχονταν σ’ εκείνο το ερώτημα. Είχα ταυτιστεί μαζί του. Αφορούσε στα μαθηματικά αντικείμενα που είχα δημιουργήσει εγώ ο ίδιος. Και ήμουν ανίκανος να διατυπώσω βασικά πράγματα γι’ αυτά».
Όπως και να ‘χει, είχαν αξιωθεί κι οι δυο να δουν «μόνο ένα ψίχουλο του κόσμου».
Κατατοπιστικός και γοητευτικός ο πρόλογος του Τεύκρου Α. Μιχαηλίδη.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Ο Ντενί Γκετζ είναι συγγραφέας, μαθηματικός, καθηγητής ιστορίας και επιστημονολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, ερευνητής, καθώς και σεναριογράφος στον κινηματογράφο.
Έχει γράψει πολλά μυθιστορήματα με θέμα τα μαθηματικά, και είναι ιδιαίτερα γνωστός για την τεράστια επιτυχία που σημείωσε σε πολλές χώρες του κόσμου με το μυθιστόρημά του «Το Θεώρημα του παπαγάλου».
Ως σεναριογράφος έχει τιμηθεί με το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου 1987 για την ταινία «Η τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη».
Από τις Εκδόσεις «Ψυχογιός» κυκλοφορούν επίσης με μεγάλη επιτυχία τα μυθιστορήματά του
«Τα αστέρια της Βερενίκης» και
«Μηδέν».