«ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΡΑΜΜΗ» της Τατιάνας Αβέρωφ, Εκδ. «Κέδρος», σελ. 332, τιμή: 16 ευρώ.
Όλα αρχίζουν από ένα παμπάλαιο ασανσέρ σαν ζωή και από μια τεράστια πόρτα με τριπλά κλειδιά ασφαλείας. Η Λήδα, ηρωίδα στο καινούργιο μυθιστόρημα της Τατιάνας Αβέρωφ «Ανοιχτή γραμμή», ψυχολόγος, νέα, επιτυχημένη, εργασιομανής και μόνη, ξεκινά μια φαινομενικά ασάλευτη μέρα. Στον επαγγελματικό της χώρο, όπου για την ώρα, σημαίνει για κείνη το1 παν. Για να ετοιμάσει τα γραφεία να υποδεχθούν την «έσο ομάδα». Γιατί «Ο άνθρωπος είναι ον βιο-ψυχο-κοινωνικό που αναπτύσσεται μέσα από μια διαλεκτική σχέση με τον κοινωνικό περίγυρο και τις διάφορες ομάδες όπου συμμετέχει – και μόνον μέσα από αυτές. Ή, αλλιώς, άμα άνθρωπος, άμα και ομάς», με την φρασεολογία της έσω ομάδας.
Αλλά αυτήν, ακριβώς, την τυχαία ημέρα θα μπει σε λειτουργία και το… ασανσέρ της ζωής της. Μια περίεργη γυναικεία φωνή στον τηλεφωνητή, και κάπως έτσι θα μπει και η Χρύσα Μελιδόνη στην καθημερινότητά της. Νευρώδης, με στρωμένη ζωή αλλά και κρίσεις πανικού. Για να την αναλάβει προσωπικά, θα σβήσει ως και μηνύματα στον τηλεφωνητή. Ενώ παράλληλα θ’ αρχίσουν και τα προσωπικά της ταξίδια στο παρελθόν. Στα παιδικά της χρόνια και στην αγγλίδα γκουβερνάντα Νάνα που την μεγάλωσε. Ξεδιπλώνοντας στην αρχή μονάχα την δική της ζωή. Η Νάνα μόνον σπασμένες εικόνες: ο βαρυσήμαντος θησαυρός στην στραπατσαρισμένη μα επιβλητική καπελιέρα, η ασημένια τσαγιέρα, το χρυσό κλουβί του Τουίτι. Αλλά και οι άλλοι για την Λήδα στην αρχή, απλώς κατακερματισμένες εικόνες: η νεραιδομπέρτα του αδελφού της Αχιλλέα «γιατί να μην έχει κι αυτός κάτι αραχνούφαντο να φοράει και να χορεύει σαν μαγεμένος κύκλος;»
Κι έτσι θα συνεχίσει από κει και πέρα η ζωή της. Με συνεδρίες της Χρύσας και της έσο ομάδας, και ραντεβού με τον εαυτό της.
Αλήθεια «Πόσα πρόσωπα έχει ο άνθρωπος; Πόσες στρώσεις κάτω απ’ την επιφάνεια; Πόσους εαυτούς και αντι- εαυτούς; Και πώς να συνομιλήσεις μαζί του, αφού είσαι κι εσύ φτιαγμένος απ’ άλλους τόσους εαυτούς και αντι- εαυτούς, άλλες τόσες στρώσεις, που διασταυρώνονται, μπλέκονται, ενώνονται, θρέφονται ή αλληλοαναιρούνται από εκείνες του άλλου; Το χάος…» Το μαγικό εν πλήρη σοφία και τάξει χάος, έτσι όπως ξεπροβάλει μέσα από τις καθαρές σχέσεις και από την ψυχοθεραπεία. Έτσι όπως σου αποκαλύπτεται όταν αποφασίσεις, τελικά, να το δεις.
Και οι παράλληλες διαδρομές δυο γυναικών. Η μια, η Λήδα, παρούσα. Με όλο το άχθος της ζωής. Έρωτα, επαγγελματικό βραχυκύκλωμα, προσωπικά διλήμματα, δύσκολη σχέση με τον απόντα αδελφό… Και πάνω απ’ όλα ανοιχτή σχέση με τη Νάνα. Την απούσα Νάνα, αλλά πανταχού παρούσα στο καθοριστικό για την Λήδα παρελθόν.
Η ιστορία θα συνεχιστεί με ανατροπές, θαμμένα μυστικά και μυστήρια. Το ερωτικό παρελθόν της και το ερωτικό παρελθόν του αδελφού, την εξαφάνιση για ένα ολόκληρο καλοκαίρι της Νάνας, την καρέκλα του δάσκαλου στο Κέντρο Αξιολόγησης και Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας που άλλοτε χάνεται, ξεχαρβαλώνεται ή μετακινείται μυστηριωδώς. Τις γρατζουνιές στην πόρτα ασφαλείας στην εγκοπή για το τρίτο (που ουδείς διαθέτει) κλειδί… Αλλά και με τον εξ αποστάσεως έρωτά της με τον Σίμο. Που ως επαναστατική πράξη θα την κάνει να τολμήσει και επί της ουσίας να ζήσει. Την παράδοξη σχέση της με την Χρύσα που θα της επιστρέψει στο ακέραιο τα χαμένα κομμάτια του παζλ. Εις μάτην πια. Τίποτε δεν αλλάζει για τους άλλους. Η Νάνα στο επέκεινα, τόσο πολύ μακριά.
Αλλά θα είναι η σωτηρία, όμως, κυριολεκτικά, για την δική της χαμένη ως τώρα ζωή. Για να την βρει επιτέλους. Εφόσον προηγουμένως την έχει κοιτάξει κατάματα, την έχει θαρραλέα, με ρίσκο, διεκδικήσει.
Η Χρύσα θα αποτελέσει την αφορμή «για μια βαθύτερη «συνάντηση» με τον εαυτό και τον άλλο». Και η ιστορία, το έναυσμα για την συγγραφέα να αναφερθεί σε κάτι που γνωρίζει, ως ψυχολόγος, τόσο καλά. Την περιπέτεια της ανθρώπινης ψυχής. Το παρελθόν που δεν είναι καθόλου χρόνος τετελεσμένος. Αλλά μια χρονική περίοδος πανταχού παρούσα, και σαν κινούμενη άμμος. Καταστροφική ή και λυτρωτική, αναλόγως του θάρρους που επιδεικνύουμε να την αντιμετωπίσουμε.
Το μυθιστόρημα διαβάζεται απνευστί σαν ψυχολογικό θρίλερ και αποτελεί την ελληνική εκδοχή στην κατά Γιάλομ λογοτεχνία. Με τρόπο αριστοτεχνικό και γοητευτικό η Τατιάνα Αβέρωφ ξεφλουδίζει τις πολλαπλές εκδοχές της μιας και μοναδικής ιστορίας. Σκιαγραφώντας με στιβαρό τρόπο την εύθραυστη πραγματικότητα δυο γυναικών που αποτελεί κατ’ ουσίαν την ζωή μονάχα της μίας.
Ένα βιβλίο, εν τέλει, για όλους μας άκρως αποκαλυπτικό, διότι «χρόνια και χρόνια ζούμε με κλειδωμένα τα μισά δωμάτια στο οικοδόμημα του εαυτού μας».
«...Λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει»...
Ο Αύγουστος είναι κακός μήνας, το είπε ή μάλλον το έγραψε και η ιρλανδή συγγραφέας Εντνα Ο’ Μπράιαν στο ομώνυμο βιβλίο της. Ενδεχομένως επειδή όλα σωπαίνουν και όλοι και όλα χάνονται κι έτσι έρχεσαι θέλεις δεν θέλεις αντιμέτωπος με ό,τι όντως διαθέτεις. Μ’ αυτό που ουδόλως επιθυμείς να δεις. Της καρδιάς και της ζωής μας όλα τα κρυφά αποκαλύπτονται και διογκώνονται κι εσύ καλείσαι θέλεις - δεν θέλεις να τ’ αντικρίσεις επιτέλους και να τα αντιμετωπίσεις.
Στο καινούργιο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ αρκούν έξι μέρες του Μάρτη. Για να βιώσει τα άκρα της, για να γνωρίσει τα όριά της η ηρωίδα και για να δει επιτέλους όλη της τη ζωή να περνά σαν ταινία που της αλλάζει, εν τέλει, την ύπαρξη. Ψυχολόγος, άλλωστε, η συγγραφέας γνωρίζει καλά τα ψέματα που λέμε συνήθως στον εαυτό μας, καθώς και τα σημεία εκείνα όπου μισοκλείνουμε ή σφαλίζουμε εντελώς τα μάτια μας.
Έρχεται, λοιπόν, με μια απολύτως βαθιά κι αποκαλυπτική γραφή σε έναν εξίσου ξεγυμνωτικό «Αύγουστο» και μας τα αφηγείται.
«ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ» της Τατιάνας Αβέρωφ, Εκδ. «Κέδρος», σελ. 323, 14 ευρώ.
Όλα αρχίζουν μια καθ’ όλα πληκτική μέρα για την ηρωίδα. Μάλιστα τόσο πληκτική, που κόβεται σχεδόν με το μαχαίρι, που την πονά. Καθαρίζει κρεμμύδια και επιτέλους, έστω και τεχνητά, ξαναβρίσκει την υγρασία της. Σαν τις γυναίκες της «Πρέβεζας» του Καρυωτάκη.
Ωστόσο «...Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει»... (Ελύτης, μότο της συγγραφέως).
Διότι επάνω σ’ εκείνη την πληκτικά ήρεμη μέρα, θα έρθουν και θα την βρουν όλα: η εξαφάνιση του παιδιού της κι η μηχανή του στον γκρεμό πρώτα. Κι αργότερα, μέρα την μέρα, ώρα την ώρα, λεπτό το λεπτό, η ζωή της ολόκληρη.
Με τρόπο συνειρμικό, όπως και στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή. Εξάλλου ως ψυχολόγος η ίδια γνωρίζει τη μέθοδο αυτή του ξεδιπλώματος πολύ καλά.
Σαν το κρεμμύδι θα ξεφλουδίσει η καρδιά της. Στην αρχή μαλακά- μαλακά. Οσον αφορά το παρελθόν, διότι το παρόν της επανέρχεται με βίαιο τρόπο και της παρουσιάζει μια πραγματικότητα που μόλις και μετά βίας μπορεί να την υποστεί.
Και οι αναδρομές, όμως, θα σταθούν για την ηρωίδα ομοίως αποκαλυπτικές. Διότι σα γάζα τυλίγει η συνείδηση και η μνήμη μας εκείνες τις πληγές που, αν τις κατανοήσουμε άκαιρα, μπορεί και να μας σκοτώσουν.
Τα παιδικά χρόνια, ο πρώτος της έρωτας, οι σπουδές της, η φτώχεια της στην Αθήνα, η προδοσία, το Πολυτεχνείο, μια άμβλωση, η πρώτη της κούκλα, ο θάνατος - εξαφάνιση του πατέρα, ο... Ριγιέ, ο έρωτας για τον άντρα της, ο γάμος με τον άντρα της, ο γιος της, ο ομφάλιος λώρος τους, η εφηβεία του, οι Ελλίκες της, ξηρασία της, η τυφλότητα που - σκέφτεται - είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου...
Καθαρίζοντας δωμάτιο- δωμάτιο, συρτάρι- συρτάρι με τα δικά της συρτάρια τα εσωτερικά να ανοίγουν και να ξεκαθαρίζουν ταυτόχρονα. Διότι το τελευταίο δωμάτιο «είναι σαν τη ζωή». «Ρολά κλειστά, έτσι και στη ζωή, περιφερόμαστε στα σκοτεινά μέσα από βουνά ακαταστασίας, στοίβες από σκουπίδια, ανάκατα με πετράδια, που ξεφυτρώνουν σαν πέτρινο δάσος κι ολοένα καταναλώνουν το χώρο, το οξυγόνο, την ελευθερία - κι εμείς σκουντουφλάμε αδύναμοι, γεμίζοντας μώλωπες και γρατζουνιές, με μόνο οδηγό το ένστικτο της ρουτίνας».
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που μόλις σπάσει αυτή η ρουτίνα, μόλις το ένστικτό της υποστεί ρωγμές ξεχύνονται αίφνης όλα μας τα σκοτάδια, οι πανικοί και τα φαντάσματα του παρελθόντος που απαιτούν την κατανόησή μας και την άφεση.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η ηρωίδα θα αρχίσει την εκκαθάριση απ’ ό,τι σκουπίδι πολύτιμο: βάζα και κρύσταλλα, με το πορτραίτο ενός μακρινού προγόνου πρωτοστατούντος.
Και όλα αυτά μέσα από το υποδόριο χιούμορ και τη συγγραφική ειρωνεία που κάνει ολόφωτο και ανεκτό κάθε τι τραγικό.
Με διαρκή φλας μπακ η συγγραφέας διαλύει και ανασυνθέτει το παλζ της ζωής της ηρωίδας, το ίδιο το πρόσωπό της. Της ηρωίδας που χάνεται στα διλήμματα και στα ψεύδη σαν τον γιο της στα βουνά, για να ξαναβρεθούνε κι οι δυο ωριμότεροι. Αυτός, σε μια καινούργια σχολή διεκδικώντας το μέλλον του κι εκείνη σε ένα ταξίδι επιστροφής στο γενέθλιο Μεσολόγγι, διεκδικώντας το παρελθόν και το παρόν της.
Το αποτέλεσμα, μια ζωή σε φλας μπακ δεξιοτεχνικά γραμμένη από μια συγγραφέα κυριολεκτικά στα «νερά της» και στο είδος της. Ενας Αύγουστος που μπορεί να γίνει και ο δικός σας Αύγουστος.
Ολοι τον ζούμε τον «Αύγουστό» μας κάποτε. Οικειοθελώς ή με της ζωής το απαράβατο κι αμείλικτο «έτσι θέλω».
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:
Γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα.
Σπούδασε ψυχολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο και εργάστηκε ως σχολική ψυχολόγος.
Από το 1955 διευθύνει την Πινακοθήκη Ε.Αβέρωφ στο Μέτσοβο.
Εγραψε τα μυθιστορήματα:
«Το ξέφωτο» (Κέδρος 2000), 10 εκδόσεις.
«Αύγουστος» (Κέδρος 2002)
«Ανοιχτή Γραμμή» (Κέδρος)
Τα βιβλία Εκπαίδευσης και Ψυχολογίας:
«Μαθαίνοντας τα παιδιά να συνεργάζονται: Ομαδικές ασχολίες και παιχνίδια για παιδιά του δημοτικού» (Εκδ. <Θυμάρι> 1983), 4 εκδόσεις.
«Συνεργασία στη μάθηση: Διδασκαλία σε ομάδες στο μάθημα της Μελέτης Περιβάλλοντος» (Εκδ. <Θυμάρι> & Εκπαιδευτήρια Κωστέα - Γείτονα 1990)
Μετέφρασε:
Στρατή Χαβιάρα :Τα ηρωικά Χρόνια (Εκδ. <Καστανιώτη> 1999).
ΥΓ1. Μάλλον βιάζομαι να γίνει… Αύγουστος (μπα, ψέματα λέω! Χειμωνιάτικη ή έστω Φθινοπωρινή είμαι, ούτε την άνοιξη αντέχω φέτος), μπορεί όμως και να βαρέθηκα «τα κλειδωμένα δωμάτια», ποιος ξέρει! Κι όμως κάποτε μ’ άρεσαν! Αυτό ονειρευόμουν, μια ζωή με «κλειδωμένα δωμάτια», μια γραφή, με, επίσης, κλειδωμένα! Και ξαφνικά μ’ αρέσει το φως! Το διαυγές, η διαφάνεια! Όσο μπορεί να το αντέξει η ανθρώπινη υπόσταση. Και τόσα χρόνια με «κλειδωμένα δωμάτια», τι κατορθώσαμε? Μπέρδεμα…
Άλλωστε «λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ. Ωστόσο λάμπει».
Έλαμπε πάντα! Γι’ αυτό ίσως να νοιώθαμε άβολα.
Ίσως η αντιδικία με την πραγματικότητα απ’ εκεί ν’ αρχίζει! Από «τα δωμάτιά μας που τα κρατάμε κλειστά». Από τα κλειστά μας μάτια στον όντως εαυτό μας!
Δικαίωμα ναι? Να απλωθεί όσο επιθυμεί αυτός! Λέμε τώρα…
ΥΓ2: Εχθές είδα μια «Ηλέκτρα Αυτουργό» υπέροχη, με μουσική Michael Nyman συγκλονιστική, με μια Σοφία Σπυράτου στην καλύτερή της ώρα. Μας έδωσαν νάυλον στις πρώτες σειρές, να μη μας πάρουν τα αίμα, δυο φόνοι!
Λυτρώνει το αίμα, φύγαμε πετώντας!
Μικρή μπουκίτσα σκοτεινού φωτός:
Ο «Μονόλογος της Ηλέκτρας»:
Η πόρτα κάθε σπιτιού θυμίζει όρθιο φέρετρο.
Φυλακίζει νεκρές ψυχές.
Η μάνα στέκεται πάντα πίσω σου
σαν βρικόλακας
είτε τη σκοτώσεις
είτε την αφήσεις να ζει.
Ο πατέρας- φάντασμα
που συνεχώς ποθείς.
Και πάντα λείπει.
Ο αδελφός- ζώο ανάπηρο
που γλύφει τις πληγές του.
Κι εσύ ένα κορίτσι – σκιάχτρο
Στη χέρσα γη.
Ποίηση: Στρατής Πασχάλης
ΥΓ3: Και «Η ανοιχτή γραμμή» και ο «Αύγουστος» τα ίδια οικογενειακά δωμάτια- μυστικά ξεκλειδώνουν.
Όλα αρχίζουν από ένα παμπάλαιο ασανσέρ σαν ζωή και από μια τεράστια πόρτα με τριπλά κλειδιά ασφαλείας. Η Λήδα, ηρωίδα στο καινούργιο μυθιστόρημα της Τατιάνας Αβέρωφ «Ανοιχτή γραμμή», ψυχολόγος, νέα, επιτυχημένη, εργασιομανής και μόνη, ξεκινά μια φαινομενικά ασάλευτη μέρα. Στον επαγγελματικό της χώρο, όπου για την ώρα, σημαίνει για κείνη το1 παν. Για να ετοιμάσει τα γραφεία να υποδεχθούν την «έσο ομάδα». Γιατί «Ο άνθρωπος είναι ον βιο-ψυχο-κοινωνικό που αναπτύσσεται μέσα από μια διαλεκτική σχέση με τον κοινωνικό περίγυρο και τις διάφορες ομάδες όπου συμμετέχει – και μόνον μέσα από αυτές. Ή, αλλιώς, άμα άνθρωπος, άμα και ομάς», με την φρασεολογία της έσω ομάδας.
Αλλά αυτήν, ακριβώς, την τυχαία ημέρα θα μπει σε λειτουργία και το… ασανσέρ της ζωής της. Μια περίεργη γυναικεία φωνή στον τηλεφωνητή, και κάπως έτσι θα μπει και η Χρύσα Μελιδόνη στην καθημερινότητά της. Νευρώδης, με στρωμένη ζωή αλλά και κρίσεις πανικού. Για να την αναλάβει προσωπικά, θα σβήσει ως και μηνύματα στον τηλεφωνητή. Ενώ παράλληλα θ’ αρχίσουν και τα προσωπικά της ταξίδια στο παρελθόν. Στα παιδικά της χρόνια και στην αγγλίδα γκουβερνάντα Νάνα που την μεγάλωσε. Ξεδιπλώνοντας στην αρχή μονάχα την δική της ζωή. Η Νάνα μόνον σπασμένες εικόνες: ο βαρυσήμαντος θησαυρός στην στραπατσαρισμένη μα επιβλητική καπελιέρα, η ασημένια τσαγιέρα, το χρυσό κλουβί του Τουίτι. Αλλά και οι άλλοι για την Λήδα στην αρχή, απλώς κατακερματισμένες εικόνες: η νεραιδομπέρτα του αδελφού της Αχιλλέα «γιατί να μην έχει κι αυτός κάτι αραχνούφαντο να φοράει και να χορεύει σαν μαγεμένος κύκλος;»
Κι έτσι θα συνεχίσει από κει και πέρα η ζωή της. Με συνεδρίες της Χρύσας και της έσο ομάδας, και ραντεβού με τον εαυτό της.
Αλήθεια «Πόσα πρόσωπα έχει ο άνθρωπος; Πόσες στρώσεις κάτω απ’ την επιφάνεια; Πόσους εαυτούς και αντι- εαυτούς; Και πώς να συνομιλήσεις μαζί του, αφού είσαι κι εσύ φτιαγμένος απ’ άλλους τόσους εαυτούς και αντι- εαυτούς, άλλες τόσες στρώσεις, που διασταυρώνονται, μπλέκονται, ενώνονται, θρέφονται ή αλληλοαναιρούνται από εκείνες του άλλου; Το χάος…» Το μαγικό εν πλήρη σοφία και τάξει χάος, έτσι όπως ξεπροβάλει μέσα από τις καθαρές σχέσεις και από την ψυχοθεραπεία. Έτσι όπως σου αποκαλύπτεται όταν αποφασίσεις, τελικά, να το δεις.
Και οι παράλληλες διαδρομές δυο γυναικών. Η μια, η Λήδα, παρούσα. Με όλο το άχθος της ζωής. Έρωτα, επαγγελματικό βραχυκύκλωμα, προσωπικά διλήμματα, δύσκολη σχέση με τον απόντα αδελφό… Και πάνω απ’ όλα ανοιχτή σχέση με τη Νάνα. Την απούσα Νάνα, αλλά πανταχού παρούσα στο καθοριστικό για την Λήδα παρελθόν.
Η ιστορία θα συνεχιστεί με ανατροπές, θαμμένα μυστικά και μυστήρια. Το ερωτικό παρελθόν της και το ερωτικό παρελθόν του αδελφού, την εξαφάνιση για ένα ολόκληρο καλοκαίρι της Νάνας, την καρέκλα του δάσκαλου στο Κέντρο Αξιολόγησης και Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας που άλλοτε χάνεται, ξεχαρβαλώνεται ή μετακινείται μυστηριωδώς. Τις γρατζουνιές στην πόρτα ασφαλείας στην εγκοπή για το τρίτο (που ουδείς διαθέτει) κλειδί… Αλλά και με τον εξ αποστάσεως έρωτά της με τον Σίμο. Που ως επαναστατική πράξη θα την κάνει να τολμήσει και επί της ουσίας να ζήσει. Την παράδοξη σχέση της με την Χρύσα που θα της επιστρέψει στο ακέραιο τα χαμένα κομμάτια του παζλ. Εις μάτην πια. Τίποτε δεν αλλάζει για τους άλλους. Η Νάνα στο επέκεινα, τόσο πολύ μακριά.
Αλλά θα είναι η σωτηρία, όμως, κυριολεκτικά, για την δική της χαμένη ως τώρα ζωή. Για να την βρει επιτέλους. Εφόσον προηγουμένως την έχει κοιτάξει κατάματα, την έχει θαρραλέα, με ρίσκο, διεκδικήσει.
Η Χρύσα θα αποτελέσει την αφορμή «για μια βαθύτερη «συνάντηση» με τον εαυτό και τον άλλο». Και η ιστορία, το έναυσμα για την συγγραφέα να αναφερθεί σε κάτι που γνωρίζει, ως ψυχολόγος, τόσο καλά. Την περιπέτεια της ανθρώπινης ψυχής. Το παρελθόν που δεν είναι καθόλου χρόνος τετελεσμένος. Αλλά μια χρονική περίοδος πανταχού παρούσα, και σαν κινούμενη άμμος. Καταστροφική ή και λυτρωτική, αναλόγως του θάρρους που επιδεικνύουμε να την αντιμετωπίσουμε.
Το μυθιστόρημα διαβάζεται απνευστί σαν ψυχολογικό θρίλερ και αποτελεί την ελληνική εκδοχή στην κατά Γιάλομ λογοτεχνία. Με τρόπο αριστοτεχνικό και γοητευτικό η Τατιάνα Αβέρωφ ξεφλουδίζει τις πολλαπλές εκδοχές της μιας και μοναδικής ιστορίας. Σκιαγραφώντας με στιβαρό τρόπο την εύθραυστη πραγματικότητα δυο γυναικών που αποτελεί κατ’ ουσίαν την ζωή μονάχα της μίας.
Ένα βιβλίο, εν τέλει, για όλους μας άκρως αποκαλυπτικό, διότι «χρόνια και χρόνια ζούμε με κλειδωμένα τα μισά δωμάτια στο οικοδόμημα του εαυτού μας».
«...Λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει»...
Ο Αύγουστος είναι κακός μήνας, το είπε ή μάλλον το έγραψε και η ιρλανδή συγγραφέας Εντνα Ο’ Μπράιαν στο ομώνυμο βιβλίο της. Ενδεχομένως επειδή όλα σωπαίνουν και όλοι και όλα χάνονται κι έτσι έρχεσαι θέλεις δεν θέλεις αντιμέτωπος με ό,τι όντως διαθέτεις. Μ’ αυτό που ουδόλως επιθυμείς να δεις. Της καρδιάς και της ζωής μας όλα τα κρυφά αποκαλύπτονται και διογκώνονται κι εσύ καλείσαι θέλεις - δεν θέλεις να τ’ αντικρίσεις επιτέλους και να τα αντιμετωπίσεις.
Στο καινούργιο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ αρκούν έξι μέρες του Μάρτη. Για να βιώσει τα άκρα της, για να γνωρίσει τα όριά της η ηρωίδα και για να δει επιτέλους όλη της τη ζωή να περνά σαν ταινία που της αλλάζει, εν τέλει, την ύπαρξη. Ψυχολόγος, άλλωστε, η συγγραφέας γνωρίζει καλά τα ψέματα που λέμε συνήθως στον εαυτό μας, καθώς και τα σημεία εκείνα όπου μισοκλείνουμε ή σφαλίζουμε εντελώς τα μάτια μας.
Έρχεται, λοιπόν, με μια απολύτως βαθιά κι αποκαλυπτική γραφή σε έναν εξίσου ξεγυμνωτικό «Αύγουστο» και μας τα αφηγείται.
«ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ» της Τατιάνας Αβέρωφ, Εκδ. «Κέδρος», σελ. 323, 14 ευρώ.
Όλα αρχίζουν μια καθ’ όλα πληκτική μέρα για την ηρωίδα. Μάλιστα τόσο πληκτική, που κόβεται σχεδόν με το μαχαίρι, που την πονά. Καθαρίζει κρεμμύδια και επιτέλους, έστω και τεχνητά, ξαναβρίσκει την υγρασία της. Σαν τις γυναίκες της «Πρέβεζας» του Καρυωτάκη.
Ωστόσο «...Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει»... (Ελύτης, μότο της συγγραφέως).
Διότι επάνω σ’ εκείνη την πληκτικά ήρεμη μέρα, θα έρθουν και θα την βρουν όλα: η εξαφάνιση του παιδιού της κι η μηχανή του στον γκρεμό πρώτα. Κι αργότερα, μέρα την μέρα, ώρα την ώρα, λεπτό το λεπτό, η ζωή της ολόκληρη.
Με τρόπο συνειρμικό, όπως και στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή. Εξάλλου ως ψυχολόγος η ίδια γνωρίζει τη μέθοδο αυτή του ξεδιπλώματος πολύ καλά.
Σαν το κρεμμύδι θα ξεφλουδίσει η καρδιά της. Στην αρχή μαλακά- μαλακά. Οσον αφορά το παρελθόν, διότι το παρόν της επανέρχεται με βίαιο τρόπο και της παρουσιάζει μια πραγματικότητα που μόλις και μετά βίας μπορεί να την υποστεί.
Και οι αναδρομές, όμως, θα σταθούν για την ηρωίδα ομοίως αποκαλυπτικές. Διότι σα γάζα τυλίγει η συνείδηση και η μνήμη μας εκείνες τις πληγές που, αν τις κατανοήσουμε άκαιρα, μπορεί και να μας σκοτώσουν.
Τα παιδικά χρόνια, ο πρώτος της έρωτας, οι σπουδές της, η φτώχεια της στην Αθήνα, η προδοσία, το Πολυτεχνείο, μια άμβλωση, η πρώτη της κούκλα, ο θάνατος - εξαφάνιση του πατέρα, ο... Ριγιέ, ο έρωτας για τον άντρα της, ο γάμος με τον άντρα της, ο γιος της, ο ομφάλιος λώρος τους, η εφηβεία του, οι Ελλίκες της, ξηρασία της, η τυφλότητα που - σκέφτεται - είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου...
Καθαρίζοντας δωμάτιο- δωμάτιο, συρτάρι- συρτάρι με τα δικά της συρτάρια τα εσωτερικά να ανοίγουν και να ξεκαθαρίζουν ταυτόχρονα. Διότι το τελευταίο δωμάτιο «είναι σαν τη ζωή». «Ρολά κλειστά, έτσι και στη ζωή, περιφερόμαστε στα σκοτεινά μέσα από βουνά ακαταστασίας, στοίβες από σκουπίδια, ανάκατα με πετράδια, που ξεφυτρώνουν σαν πέτρινο δάσος κι ολοένα καταναλώνουν το χώρο, το οξυγόνο, την ελευθερία - κι εμείς σκουντουφλάμε αδύναμοι, γεμίζοντας μώλωπες και γρατζουνιές, με μόνο οδηγό το ένστικτο της ρουτίνας».
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που μόλις σπάσει αυτή η ρουτίνα, μόλις το ένστικτό της υποστεί ρωγμές ξεχύνονται αίφνης όλα μας τα σκοτάδια, οι πανικοί και τα φαντάσματα του παρελθόντος που απαιτούν την κατανόησή μας και την άφεση.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η ηρωίδα θα αρχίσει την εκκαθάριση απ’ ό,τι σκουπίδι πολύτιμο: βάζα και κρύσταλλα, με το πορτραίτο ενός μακρινού προγόνου πρωτοστατούντος.
Και όλα αυτά μέσα από το υποδόριο χιούμορ και τη συγγραφική ειρωνεία που κάνει ολόφωτο και ανεκτό κάθε τι τραγικό.
Με διαρκή φλας μπακ η συγγραφέας διαλύει και ανασυνθέτει το παλζ της ζωής της ηρωίδας, το ίδιο το πρόσωπό της. Της ηρωίδας που χάνεται στα διλήμματα και στα ψεύδη σαν τον γιο της στα βουνά, για να ξαναβρεθούνε κι οι δυο ωριμότεροι. Αυτός, σε μια καινούργια σχολή διεκδικώντας το μέλλον του κι εκείνη σε ένα ταξίδι επιστροφής στο γενέθλιο Μεσολόγγι, διεκδικώντας το παρελθόν και το παρόν της.
Το αποτέλεσμα, μια ζωή σε φλας μπακ δεξιοτεχνικά γραμμένη από μια συγγραφέα κυριολεκτικά στα «νερά της» και στο είδος της. Ενας Αύγουστος που μπορεί να γίνει και ο δικός σας Αύγουστος.
Ολοι τον ζούμε τον «Αύγουστό» μας κάποτε. Οικειοθελώς ή με της ζωής το απαράβατο κι αμείλικτο «έτσι θέλω».
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:
Γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα.
Σπούδασε ψυχολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο και εργάστηκε ως σχολική ψυχολόγος.
Από το 1955 διευθύνει την Πινακοθήκη Ε.Αβέρωφ στο Μέτσοβο.
Εγραψε τα μυθιστορήματα:
«Το ξέφωτο» (Κέδρος 2000), 10 εκδόσεις.
«Αύγουστος» (Κέδρος 2002)
«Ανοιχτή Γραμμή» (Κέδρος)
Τα βιβλία Εκπαίδευσης και Ψυχολογίας:
«Μαθαίνοντας τα παιδιά να συνεργάζονται: Ομαδικές ασχολίες και παιχνίδια για παιδιά του δημοτικού» (Εκδ. <Θυμάρι> 1983), 4 εκδόσεις.
«Συνεργασία στη μάθηση: Διδασκαλία σε ομάδες στο μάθημα της Μελέτης Περιβάλλοντος» (Εκδ. <Θυμάρι> & Εκπαιδευτήρια Κωστέα - Γείτονα 1990)
Μετέφρασε:
Στρατή Χαβιάρα :Τα ηρωικά Χρόνια (Εκδ. <Καστανιώτη> 1999).
ΥΓ1. Μάλλον βιάζομαι να γίνει… Αύγουστος (μπα, ψέματα λέω! Χειμωνιάτικη ή έστω Φθινοπωρινή είμαι, ούτε την άνοιξη αντέχω φέτος), μπορεί όμως και να βαρέθηκα «τα κλειδωμένα δωμάτια», ποιος ξέρει! Κι όμως κάποτε μ’ άρεσαν! Αυτό ονειρευόμουν, μια ζωή με «κλειδωμένα δωμάτια», μια γραφή, με, επίσης, κλειδωμένα! Και ξαφνικά μ’ αρέσει το φως! Το διαυγές, η διαφάνεια! Όσο μπορεί να το αντέξει η ανθρώπινη υπόσταση. Και τόσα χρόνια με «κλειδωμένα δωμάτια», τι κατορθώσαμε? Μπέρδεμα…
Άλλωστε «λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ. Ωστόσο λάμπει».
Έλαμπε πάντα! Γι’ αυτό ίσως να νοιώθαμε άβολα.
Ίσως η αντιδικία με την πραγματικότητα απ’ εκεί ν’ αρχίζει! Από «τα δωμάτιά μας που τα κρατάμε κλειστά». Από τα κλειστά μας μάτια στον όντως εαυτό μας!
Δικαίωμα ναι? Να απλωθεί όσο επιθυμεί αυτός! Λέμε τώρα…
ΥΓ2: Εχθές είδα μια «Ηλέκτρα Αυτουργό» υπέροχη, με μουσική Michael Nyman συγκλονιστική, με μια Σοφία Σπυράτου στην καλύτερή της ώρα. Μας έδωσαν νάυλον στις πρώτες σειρές, να μη μας πάρουν τα αίμα, δυο φόνοι!
Λυτρώνει το αίμα, φύγαμε πετώντας!
Μικρή μπουκίτσα σκοτεινού φωτός:
Ο «Μονόλογος της Ηλέκτρας»:
Η πόρτα κάθε σπιτιού θυμίζει όρθιο φέρετρο.
Φυλακίζει νεκρές ψυχές.
Η μάνα στέκεται πάντα πίσω σου
σαν βρικόλακας
είτε τη σκοτώσεις
είτε την αφήσεις να ζει.
Ο πατέρας- φάντασμα
που συνεχώς ποθείς.
Και πάντα λείπει.
Ο αδελφός- ζώο ανάπηρο
που γλύφει τις πληγές του.
Κι εσύ ένα κορίτσι – σκιάχτρο
Στη χέρσα γη.
Ποίηση: Στρατής Πασχάλης
ΥΓ3: Και «Η ανοιχτή γραμμή» και ο «Αύγουστος» τα ίδια οικογενειακά δωμάτια- μυστικά ξεκλειδώνουν.
Moha δεν εγκαταλείπει alef. stop. Εδώ είμαι. stop. Εδώ και τα "Ημερολόγια" της Λένας Πλάτωνος. stop. Εδώ και "Η ερημιά":
Moha
