Όταν χαμογελάς, φεύγει το μαράζι

Αφιερωμένο στους φίλους μου,
στη Μάρω, στη Ρίτσα και κάπου αλλού,
με μιαν αγάπη μέχρι τον ουρανό, ναι?

«Η ΝΕΡΑΙΔΑ ΤΗΣ ΓΗΣ» της Φωτεινής Τσαλίκογλου, Ζωγραφιές: Αλέξης Κυριτσόπουλος, Εκδ. «Κέδρος», τιμή: 14 ευρώ.

« - Όταν χαμογελάς, φεύγει το μαράζι, έλεγε η μαμά της.
- Τι είναι το μαράζι, μαμά;
- Μαράζι είναι η λύπη όταν χάνεις αυτό που αγαπάς.
- Αυτό που αγαπώ θέλω να μείνει για πάντα εδώ».
Κάπως έτσι, παρηγορητικά αλλά και προειδοποιητικά ξεκινά ένα αλληγορικό παραμύθι «για τη Χρυσάνθη» που ήταν κάποτε «ένα γελαστό κορίτσι» από την συγγραφέα και Καθηγήτρια Ψυχολογίας Φωτεινή Τσαλίκογλου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε εντυπωσιακή εικονογράφηση του Αλέξη Κυριτσόπουλου.
Στις σελίδες του, κατ’ αρχάς, μια μεγάλη φιλία. Της Χρυσάνθης με την Κλειώ:
«- Μ’ αγαπάς, Κλειώ;
- Σ’ αγαπώ.
- Μέχρι πού;
- Μέχρι τον ουρανό.
- Δε μου φτάνει. Θέλω κάτι πιο πολύ.
- Τι είναι πιο πολύ από τον ουρανό;
- Η Γη. Θέλω να μ’ αγαπάς μέχρι τη Γη.
- Υπόσχομαι να σ’ αγαπώ μέχρι τη Γη, είπε η Κλειώ.
- Για πάντα;
- Για πάντα;»
Πόσο «για πάντα» όμως κρατά, τελικά, αυτό το «για πάντα»; Και πως ορίζεται, εν τέλει, «το πιο σημαντικό»;
«- Ποιος ξέρει να μου πει τι είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη Γη; Ρώτησε μια μέρα η δασκάλα στο σχολείο.
- Το πιο σημαντικό πράγμα στη Γη είναι η Κλειώ, είπε αμέσως η Χρυσάνθη.
- Όχι! Το πιο σημαντικό πράγμα στη Γη είναι η Γη, είπε η δασκάλα. Αν δεν υπήρχε Γη, δεν θα υπήρχε η Κλειώ, ούτε κι εσύ. Τίποτα και κανείς δε θα ήταν πάνω στη Γη αν δεν υπήρχε η Γη».
Και στην πορεία η Χρυσάνθη θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει την απώλεια: της Κλειώς κατ’ αρχή, που θα ακολουθήσει τους γονείς της στην άλλη άκρη της γης. Της Νεφέλης, αμέσως μετά. Ενός μικρού τρυφερού άσπρου ζώου, που κι αυτό θα χαθεί μακριά.
Ακόμα και την πιθανή απώλεια της σημαντικότατης γης, θα χρειαστεί να αναλογιστεί και να αντιμετωπίσει. Διότι η Φωτεινή Τσαλίκογλου σοφά παρεμβάλει και σαν παραμύθι «την ιστορία της Γης». Θέτοντας με τρόπο μαγικό και μαγευτικό, παραμυθένιο και αλληγορικό, τεράστια ζητήματα:
Την καταστροφή του πλανήτη και το χρέος όλων μας απέναντί του, διότι: «ένα σύννεφο πυρακτωμένο είναι η Γη. Γύρω της κινείται ο ήλιος, την καίει σιγά σιγά με τις ακτίνες του. Η «ηλιακή σταθερά» δεν υπάρχει. Τίποτα μα τίποτα δε μένει σταθερό. Όλα αλλάζουν. Ο,τι μέχρι τώρα έχεις κι αγαπάς σε μια στιγμή μπορεί να μην υπάρχει πια. Πώς να ζήσεις σε μια τέτοια Γη;»
Την θλίψη απ’ την απώλεια, διότι: «Η λύπη,/ όπως η γρίπη,/ το κρυολόγημα,/ το συνάχι,/ ο πονοκέφαλος,/ το βαρύ στομάχι,/ η λύπη σε κάνει άρρωστο». Η λύπη σε κάνει αδιάφορο και φοβισμένο.
Και την υπέρβασή της μέσα από την ιαματική και θαυματουργική τέχνη, διότι: «Μια ιδέα φωτεινή της ήρθε τότε στο μυαλό: Θα πουλήσω την ανάμνηση που έχω από την Κλειώ/ κι έτσι θα μπορέσω να απαλλαγώ».
Τη σοφή νομοτέλεια που διέπει τα πάντα, κατά συνέπεια: «Αφού όμως όλα αλλάζουν/ αλλάζει και το κακό./ Κι αυτό είναι το μεγάλο/ μυστικό!!!/ Αν όλα πράγματι αλλάζουν,/ τότε και το κακό αλλάζει και/ φεύγει./ Ακόμα και τα όνειρα με κακό / τέλος κάπου τελειώνουν».
Για το φινάλε, ο πανδαμάτωρ Χρόνος και η ύψιστη υπέρβαση, στα όρια σχεδόν του μεταφυσικού: Της Χρυσάνθης το παιδί μεγάλωσε και γέννησε ένα μωρό. Κι έτσι στις 15 Οκτωβρίου του 2078 η μικρή Χ. στο σχολείο στο dream e-notebook ζωγράφισε τη Γη και τη θάλασσα, κι ένα μεγάλο καράβι με δυο κορίτσια στην ηλικία της κι ένα άσπρο ζώο και τη νεράιδα της γης με τα πυρρόξανθα σγουρά μαλλιά. Διασώζοντας για πάντα την φιλία και την ανάμνηση της Χρυσάνθης. Ζώντας ένα όνειρο μέσα σε όνειρο όπως το περιέγραψε αριστουργηματικά ο Σαίξπηρ και το αναπαρήγαγε ο Μπόρχες πάλι και πάλι σοφά. Επειδή μια φιλία μπορεί και σώζει τα πάντα, μετακινεί βουνά. Και ναι, δυο κορίτσια, μπορεί εν τέλει να σώσουν τον κόσμο!
Ένα παραβολικό παραμύθι για την ιερότητα της φιλίας, την υπέρβαση της τέχνης, την υποχρέωσή μας να σώσουμε την Γη που μας φιλοξενεί όλους, την λύπη που μας τρώει τα σωθικά. Με λεπτές ποιητικές αποχρώσεις, ατμόσφαιρα μαγικού ρεαλισμού και υποδόριο ψυχολογικό υπόβαθρο. Μια ιστορία που παρ’ ότι μας βάζει δύσκολα, μας χαιδεύει σαν γαζούλα την καρδιά: «Αρκεί να μην ξεχνάς/ και κάθε τόσο να θυμάσαι/ τη Νεφέλη, την Κλειώ./ Αυτό που κάποτε υπήρξε/ σώζεται μες στο μυαλό./ Τίποτα δε χάνεται,/ Η ανάμνηση / είναι κάτι μαγικό».
Μια ιστορία που διασώζει τη Μνήμη. Διότι η Μνήμη είναι κάτι πολύ βασικό. Και καθοριστικό. Για την ύπαρξη των πάντων.


ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
ΕΡΓΑ ΤΗΣ:
Η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και ειδικεύτηκε στην Κλινική Ψυχολογία.
Από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά της:
«Η κόρη της Ανθής Αλκαίου»,
«Έρως φαρμακοποιός»,
«Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ»,
«Ονειρεύτηκε πως είμαι καλά».
Επιστημονικά της έργα και δοκίμια:
«Σχιζοφρένεια και Φόνος. Αναζητώντας τον χαμένο Παράδεισο»,
«Μυθολογίες βίας και καταστολής»,
«Ο Μύθος του επικίνδυνου ψυχασθενή»,
«Ψυχο-λογικά. Οι παγίδες του αυτονόητου»,
«Η ψυχολογία της καθημερινής ζωής»,
«Η ψυχή στη χώρα των πραγμάτων» και το
«Μήπως» μαζί με την Μαργαρίτα Καραπάνου.