“Εγώ είμαι ήρεμη και δεν ξέρω τί είδους είναι η κραυγή σου. Ξέρω μόνο πως επιτέλους συναντηθήκαμε, και εσύ είσαι ο παράφορος πρίγκιπας κι εγώ η ανελέητη πριγκίπισσα”.
“ΠΟΥΤΑΝΕΣ ΦΟΝΙΣΣΕΣ” του Roberto Bolano. Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου. Εκδ. “Άγρα”, 312, σελ. € 18
“ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑΤΑ” του Roberto Bolano. Μετάφραση: 'Εφη Γιαννοπούλου. Εκδ. “Άγρα”, σελ. 296, € 18
“Γιατί πρέπει να φύγουμε;, λέει ο Β. Η γυναίκα του κοιτάζει λοξά και δεν του απαντά. Υπάρχουν πράγματα που μπορείς να διηγηθείς, σκέφτεται ο Β, και πράγματα που δεν μπορείς να διηγηθείς. Κλείνει τα μάτια”. Μικρό απόσπασμα από τα “Τελευταία δειλινά στη Γη” (Πουτάνες φόνισσες) που άθελά του δείχνει τον στόχο και το επίτευγμα, εντέλει, του μεγάλου χιλιανού συγγραφέα.
Στις ιστορίες του ο Ρομπέρτο Μπολάνιο που χάθηκε πρόωρα, πριν από επτά χρόνια και σε ηλικία 50 χρονών, κατορθώνει να αφηγηθεί και όσα δεν αφηγούνται. Μπαινοβγαίνοντας σαν αεράκι επιδέξια στο ρεαλιστικό και στο φανταστικό ή υπερβατικό, συνενώνοντας προσωπικό και ιδιωτικό με οικουμενικό και την πολιτική κατάσταση, χρησιμοποιώντας την ποίηση (είναι, ξεκίνησε ως σπουδαίος ποιητής) ατενίζει με θάμβος το διαρκές καθημερινό θαύμα.
Χρονιά Μπολάνιο θα μπορούσε να θεωρηθεί το 2009, εφόσον πρόσφατα κυκλοφόρησαν και “Οι άγριοι ντετέκτιβ”, μυθιστόρημα στο οποίο θα αναφερθούμε μια άλλη φορά.
Δεινός διηγηματογράφος, στυλίστας της μικρής φόρμας (και όχι μόνο, το ημιτελές αριστούργημά του είναι ένα μυθιστόρημα 1000 σελίδων) ο συγγραφέας από πολλούς έχει ήδη θεωρηθεί ως ο συνεχιστής του Μπόρχες.
Αφηγήσεις- αινίγματα, ανοιχτά στο ενδεχόμενο, παράδοξα ενσταντανέ ζωής στα διηγήματα και των δυο βιβλίων.
Προσωπικός και αυτοβιογραφικός, έτσι ή αλλιώς, στις “Πουτάνες φόνισσες” αναφέρεται περισσότερο στην ανθρώπινη πλευρά του ενώ στα “Τηλεφωνήματα” αφηγείται συναντήσεις με συγγραφείς και περιστατικά της συγγραφικής φύσης.
“ΠΟΥΤΑΝΕΣ ΦΟΝΙΣΣΕΣ”: Δεκατρείς ιστορίες, παραλλαγές της απόγνωσης, του έρωτα, της γραφής, της ομορφιάς και του θανάτου. Το ανθρώπινο πεπρωμένο, σαγηνευτικό και ακατανόητο, υποβάλλει τους πρωταγωνιστές να ζήσουν ό,τι φοβούνται ή προσπαθούν να αποφύγουν. Ο “Σίλβα το μάτι” τη βία, την απόλυτη βία, που δεν μπορεί ν' ανεχθεί. Ο Β. Με τον πατέρα του στα “Τελευταία δειλινά στη Γη”, την κόλαση, όπως δεν θα μπορούσε ποτέ του να φανταστεί. Στο “Μπούμπα” θα βιώσουμε μια σκοτεινή και παράδοξη τελετουργία. Στον “Οδοντίατρο”, η τέχνη και η ιστορία η προσωπική που είναι αναπόσπαστη τελικά από την ιστορία: “Η τέχνη, είπε, είναι η ιδιωτική ιστορία. Είναι η μόνη δυνατή προσωπική ιστορία. Είναι η μήτρα της ιδιωτικής ιστορίας”. Και στο κουκούτσι της “η μυστική ιστορία που δεν θα μάθουμε ποτέ” γιατί ενώ “πιστεύουμε ότι η τέχνη προχωράει σ' αυτό το πεζοδρόμιο και η ζωή, η ζωή μας, προχωράει στο άλλο, και δεν αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι ψέμα”. Στον “Οδοντίατρο” άλλωστε όλα παίζονται και πάνω απ' όλα η πιο “βαθιά λογοτεχνική νύχτα”. Ο κεντρικός άξονας όλων, εν τέλει, των κατά Μπολάνιο ιστοριών όπου “Δεν σταματά ποτέ κανείς να διαβάζει, ακόμη κι αν τα βιβλία τελειώνουν, με τον ίδιο τρόπο που δεν σταματά κανείς να ζει, ακόμη κι αν ο θάνατος είναι ένα βέβαιο γεγονός”.
Το αριστούργημά του, βεβαίως, οι ποιητικότατες “Πουτάνες φόνισσες” που δίνουν τον τίτλο και αφορούν το παράδοξο, το μοιραίο και τη Συνάντηση. Ένας παραληρηματικός μονόλογος απειλητικός και άκρως ερωτικός όπου “οι γυναίκες είναι πουτάνες φόνισσες”, “είναι μαιμούδες” και “πριγκίπισσες που σε ψάχνουν στο σκοτάδι”. Η ηρωίδα φόνισσα και πουτάνα, τα δυο ή τίποτε απ' τα δύο, θα δώσει πριγκιπικά το αλησμόνητο φινάλε: “Εγώ είμαι ήρεμη και δεν ξέρω τί είδους είναι η κραυγή σου. Ξέρω μόνο πως επιτέλους συναντηθήκαμε, και εσύ είσαι ο παράφορος πρίγκιπας κι εγώ η ανελέητη πριγκίπισσα”.
“ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑΤΑ”: Στα δεκαπέντε διηγήματα που συμπεριλαμβάνονται στις τρεις ενότητες “Τηλεφωνήματα”, “Ντετέκτιβ” και “Βίος της Ανν Μουρ”, θραύσματα ζωής που αφορούν την συγγραφική κοινότητα. Συναντήσεις με εκπατρισμένο, γηραιό συγγραφέα, ποιητικοί διαγωνισμοί ως πηγή εσόδων, ταλαντούχοι και ατάλαντοι συγγραφείς, ποιητές που σώζονται και υπομένουν τα πάντα, φραστικές παρεξηγήσεις που σώζουν ζωές, διότι ως γνωστόν “η λέξη τέχνη. Η λέξη που εξημερώνει τα θηρία”. Φλασάκια ζωής του Αρτούρο Μπολάνιο (Άγριοι ντετέκτιβ), πορτραίτα γοητευτικών γυναικών που πια βιώνουν την παρακμή, διατηρώντας ψήγματα της παλιάς αίγλης “φαντάσματα όλοι”, σε “ιστορίες φαντασμάτων”. Με τον πόνο “αίνιγμα επαρκές” αλλά και “απάντηση όλων των αινιγμάτων”. Και με την τέχνη ή μάλλον την ποίηση στο ίδιο πάντοτε πεζοδρόμιο με τη ζωή, αυτή ήταν η ιστορία και η ζωή του Ρομπέρτο Μπολάνιο.
Γραφή ποιητική, υπαινικτική, ιστορίες λες και παιχνίδι των κατόπτρων. Εξάλλου “δι' εσόπτρου εν αινίγματι” αντιλαμβανόμαστε πάντοτε τον κόσμο, τον άλλον, τον εαυτό μας, τη ζωή. Και για να αγγίσει το όλον ένα διήγημα θα πρέπει, εν τέλει, να είναι και κάτι ανάλογο.
Εξαιρετική η μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου, εντελώς στην ατμόσφαιρα του συγγραφέα. Με αποκαλυπτικές σημειώσεις για τον συγγραφέα που “μπορεί να κάνει τα πάντα και, για μια στιγμή τουλάχιστον, να δώσει όνομα στο ακατανόμαστο”.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο (Σαντιάγο Χιλής, 1953 - Βαρκελώνη, 2003), μυθιστοριογράφος και ποιητής, επέβαλε την παρουσία του μέσα σε πολύ λίγα χρόνια ανάμεσα στους σπουδαιότερους λατινοαμερικανούς συγγραφείς. Στα δεκαπέντε του μετανάστευσε με την οικογένειά του στο Μεξικό απ όπου επέστρεψε στη Χιλή το 1973 για να υποστηρίξει το κόμμα του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Μετά το πραξικόπημα αναγκάστηκε να καταφύγει στο Μεξικό και στη συνέχεια στην Ισπανία, όπου και εγκαταστάθηκε. Τιμήθηκε με τα βραβεία Herralde και Romulo Gallegos.
Από τα βιβλία του έχουν εκδοθεί στα ελληνικά οι συλλογές διηγημάτων “Πουτάνες φόνισσες” (Άγρα, 2008) και “Τηλεφωνήματα” (Άγρα, 2009) και τα μυθιστορήματα “Μακρινό αστέρι” (Καστανιώτης, 2007), “Τελευταία νύχτα στη Χιλή” (Μεταίχμιο, 2004), “Άγριοι ντετέκτιβ” (Καστανιώτης, 2009).
ΥΓ. Εξαιρετικά οξυδερκής και διεισδυτική και η ανάγνωση- Μπολάνιο από τον φίλο μου Librofilo.
Χωρίς ανάσα με άφησε, επίσης, και το μυθιστόρημά - Μπολάνιο “Άγριοι ντετέκτιβ” (εκδ. “Καστανιώτη”). Απ' τα βιβλία που δεν θέλεις να τελειώσεις ποτέ. Διότι είναι, είσαι, όλα όσα γνωρίζεις κι αγνοείς, με τον γοητευτικότερο τρόπο κάπου εκεί μέσα. Κι είναι πορεία και διαρκής σαγηνευτικός γρίφος ζωής ερωτικής και θανάτου, όλα αυτά.
