Το σχέδιο πίσω από το βαμβάκι

«ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ: Ιδιοφυής και μόνη» του Βέρνερ Βάλντμαν, Μετάφραση: Μαρίνα Μπαλάφα, Επιμέλεια: Πελαγία Τσινάρη, Εκδ. «Μελάνι», σελ. 208, τιμή: 16.72 ευρώ.

«Για τους κριτικούς συγκαταλέγεται στις τέσσερις καλύτερες συγγραφείς της Αγγλίας. Οι φίλοι της εξυμνούν την ομορφιά της, τη μοναδικότητά της και τη γοητεία της. Ποιο ρόλο έπαιζε; Το ρόλο μιας μαγεμένης πριγκίπισσας ή το ρόλο ενός θυμωμένου μικρού κοριτσιού σε μια συγκέντρωση για τσάι; Ή δεν έπαιζε απολύτως κανένα ρόλο; Οπωσδήποτε ήταν διαφορετική από όλους τους άλλους, κι αυτός ο κόσμος δεν της ταίριαζε. Με χαροποιεί το γεγονός ότι μπόρεσε να απελευθερωθεί από αυτόν, προτού γίνουν θρύψαλα όλα όσα αγαπούσε. Αν έπρεπε να διαλέξω απ’ όλο το έργο της μια επιγραφή για τον τάφο της, θα μου ερχόταν στο μυαλό αυτά τα λόγια: Έγινε και ήρθε σε πέρας. Ναι, σκέφτηκε και πολύ κουρασμένη άφησε το μολύβι της, αυτό ήταν το όνειρό μου» (Christopher Isherwood)
«Η Βιρτζίνια Γουλφ, μια από τις λίγες θηλυκές ιδιοφυίες που διέθετε αυτός ο κόσμος, και η ιστορία της λογοτεχνίας την τοποθετεί στο ίδιο επίπεδο με τον Τζόις και τον Προυστ» (Barbara Bondy).
Όταν το 1882 γεννιόταν στο Λονδίνο η Άντελαιν Βιρτζίνια Στίβεν, τρίτο από τα τέσσερα παιδιά του συγγραφέα Λέσλι Στίβεν, δεν θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί την τρομακτικά ενδιαφέρουσα μεγάλη συγγραφική τροχιά της. Από νωρίς, ορφανή από μητέρα, στον κολοφώνα της αυστηρής εδουαρδινής εποχής η γυναικεία μοίρα της θεωρείτο προδιαγεγραμμένη. Αλλά εκτός από τη μοναξιά όπου η διαφορετικότητα την βύθισε, το μεγάλο ταλέντο σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν μπορεί παρά να είναι αυτό που θα νικήσει.
Ζώντας μια άκρως ενδιαφέρουσα ζωή (εσωτερική περισσότερο), η Βιρτζίνια Στίβεν, Βριτζίνια Γουλφ, κατόρθωσε να ζήσει πέρα και πάνω από την εποχή της, το φύλο της, τη χώρα της, τα συγγραφικά σύνορα της εποχής. Σπάζοντας καθεστηκυίες νόρμες και φόρμες, κατόρθωσε τελικά να ζήσει μια παντελώς μυθιστορηματική ζωή. Με φιλολογικά σαλόνια και νευρικούς κλονισμούς, με προκλητική διάθεση και αναγνωστικό ένστικτο τεράστιο, με εσωτερικές αντιφάσεις και τολμηρές συγγραφικές επιλογές, με έναν γάμο με τον Λέοναρντ Γουλφ τόσο πολύ διαφορετικό απ’ οποιοδήποτε άλλον. Ο μικρός- χειροποίητος- κατ’ αρχάς εκδοτικός οίκος σηματοδότησε μια εποχή, έδωσε βήμα στους πρωτοποριακούς, καθιέρωσε τεράστια συγγραφικά μεγέθη, έκανε γνωστή τη ρώσικη λογοτεχνία στην Αγγλία.
Ο Βέρνερ Βάλντμαν χειρίζεται την περίπτωση Γουλφ, κυριολεκτικά με βελούδινο γάντι. Δίνοντας περιθώρια στα δικά της λόγια, στις αναμνήσεις της, σε αυτοβιογραφικές αναφορές, κάνοντας οξυδερκέστατες παρατηρήσεις όσον αφορά την εποχή, την τρέχουσα λογοτεχνική ηθική και αισθητική, τον δικό της πειραματισμό σε μια ιδιαίτερα διαφοροποιούμενη για την εποχή λογοτεχνία.
Ρίχνοντας άπλετο φως στις αντιφάσεις της, στα ψυχικά της σκαμπανεβάσματα, στις εποχές της νοσηλείας της, στη σχέση της με τον πατέρα, τους άλλους και τον Γουλφ, δεν παραλείπει να «φωτογραφίσει» ένα- ένα τα μυθιστορήματα και τα δοκίμια της μεγάλης μέσα στο απόλυτο ψυχικό σκότος, φωτεινής της συγγραφικής πορείας: Voyage Out, The Mark on the Wall, Μέρα και Νύχτα, Το δωμάτιο του Τζάκομπ, Η κυρία Ντάλογουέι, Ορλάντο, Ένα δικό σου δωμάτιο, Τα κύματα, Στο Φάρο, Γράμμα σε έναν Νέο Ποιητή, Φλας, Τα Χρόνια, Τρεις γκινέες, Roger Fry:Α Biografhy, Ανάμεσα στις Πράξεις… η Βιρτζίνια Γουλφ τολμά και αποδομεί φόρμες, δοκιμάζει καινούργια ύφη και στυλ. Με το «Ένα δικό σου δωμάτιο» και τις «Τρεις γκινέες» γίνεται σήμα κατατεθέν για τις φεμινίστριες, με «Το δωμάτιο του Τζάκομπ» καθιερώνει ένα νέο, το δικό της, μυθιστορηματικό είδος. Και με τον τρόπο της να αντιλαμβάνεται και να προσεγγίζει την πραγματικότητα και τα πράγματα, υπερβαίνει την «στέρεα ουσία του κόσμου» και προσπαθεί να δει κάτω από την επιφάνεια, αποκαλύπτει σε όλους μας «το σχέδιο πίσω από το βαμβάκι». Δοκιμάζοντας ταυτοχρόνως τα πάντα: μοναξιά, κοσμικότητα, πολιτικούς αγώνες, τρέλα, ανεξαρτησία, ομοφυλοφιλικές σχέσεις, γάμο… Τολμά όσο λίγες ακόμα και να… τρελαίνεται, και όταν αισθάνεται πια εκείνο το «δίχως επιστροφή» γεμίζει τις τσέπες του παλτού της με πέτρες και βαδίζει περήφανα στα κρύα νερά και στις λάσπες του ποταμού Ουζ.
Η 28η Μαρτίου του 1941 ξεκίνησε με κρύο, αλλά ήταν ένα καθαρό πρωινό, όλα προιώνιζαν μια θαυμάσια μέρα. Μια μέρα σαν εκείνης της Ντάλογουει όπου μέσα της χώρεσε τελικά μια ζωή και ένα πια μυθικό αποχαιρετιστήριο γράμμα: «Πολυαγαπημένε, νιώθω στα σίγουρα ότι τρελαίνομαι ξανά. Νομίζω ότι δεν αντέχουμε να περάσουμε μια τέτοια φρικτή περίοδο για μια ακόμη φορά. Και αυτή τη φορά δεν θα ξαναγίνω καλά. Ακούω φωνές και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Γι’ αυτό κάνω ό,τι μου φαίνεται καλύτερο σε αυτές τις συνθήκες. Μου χάρισες τη μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία…»
Και σ’ όλους μας χάρισε μια διαρκή συγγραφική απόλαυση και μια ξεχωριστή λογοτεχνική εμπειρία.
Μια βιογραφία που σέβεται απολύτως την φωνή και τη ζωή της, την ιδιοφυία και την διαρκή μοναξιά, τη τρέλα και την γραφή της. Ατμοσφαιρική, με την ανάσα της ελεύθερη και τις συγκρούσεις της σε εξέλιξη, σε κάθε γραμμή, κάθε σιωπή, κάθε σελίδα: Για εκείνη που τόλμησε να κοιτάξει την πραγματικότητα πέρα και πίσω από τα φαινόμενα, που έζησε μια ζωή τεράστιας αυπνίας- αγρυπνίας.


ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Ο Βέρνερ Βάλντμαν γεννήθηκε το 1944 στη Νότια Γερμανία, σπούδασε γερμανική και αγγλική φιλοσοφία και ιστορία στο Τύμπινγκεν, το Μόναχο και το Μπάνγκορ της Ουαλίας.
Το 1972 ολοκλήρωσε τις σπουδές του, με μια εργασία πάνω στο θέατρο-ντοκιμαντέρ στον Βάλτερ Γιενς.
Εργάστηκε ως σεναριογράφος στη Βαυαρική Ραδιοφωνία, ως επιμελητής εκδόσεων, και σήμερα έχει διευθυντική θέση σε έναν διεθνή όμιλο μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Έχει εκδώσει τρία βιβλία, ανάμεσα στα οποία και μια μονογραφία των αδελφών Μπροντέ με τον τίτλο Die Schwetern Bronte (εκδ. Rowohlt, 1990). Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα και κριτικές στον Τύπο καθώς και πέντε ραδιοφωνικά έργα.