Δεν υπάρχουν υποθηκευμένες ζωές

«Ο ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΣ ΕΑΥΤΟΣ» του Μπόρις Σιρούλνικ, Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς, Εκδ. «Λιβάνη», σελ. 333, τιμή: 15 ευρώ.

«Στην ιστορία μιας ζωής, δεν έχουμε παρά ένα πρόβλημα να λύσουμε: το πρόβλημα που δίνει νόημα στην ύπαρξή μας και επιβάλλει ένα στιλ στις σχέσεις μας».
Μπορεί να ακούγεται πολυτελές πλεονέκτημα αλλά αποτελεί βασικό δομικό υλικό της ψυχοσύνθεσης και της υπαρξιακής ραχοκοκαλιάς μας.
Μπορεί να φαίνεται ως επακόλουθο μιας πορείας, αλλ’ είναι αυτός καθ’ εαυτός ο σχεδιασμός της πορείας. Δίχως νόημα ύπαρξης, η ζωή γίνεται αδιάβατη. Αποδεικνύεται έρημος Σαχάρα.
Το υποστηρίζει και το αποδεικνύει στο βιβλίο του «Ο ευαίσθητος εαυτός» (εκδ. «Λιβάνη») ο ψυχίατρος, ηθολόγος και ψυχαναλυτής Μπόρις Σιρούλνικ. Και ο ίδιος παιδί που μεγάλωσε σε Ίδρυμα, αποτελώντας ένα από τα υποτιθέμενα «καμένα από χέρι παιδιά», κατόρθωσε να αποδείξει πρώτα με τη ζωή του (σπουδάζοντας), κατόπιν με το έργο του (ερευνώντας) πως στη ζωή, τελικά, δεν υπάρχουν καταδικασμένες περιπτώσεις.
Αυτό ακριβώς είναι που υποστηρίζει και στο βιβλίο του.
Επικαλούμενος διάσημους καλλιτέχνες και δημιουργούς που κατόρθωσαν με το έργο τους και ξέφυγαν από το βούρκο των παιδικών τους χρόνων.
Αλλά και άλλους, που μονάχα το φάντασμά τους αντικρίσαμε, αγαπήσαμε, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τσάκισαν, έσπασαν όπως η Μέριλυν Μονρόε σαν πορσελάνινη κούκλα.
Στον αντίποδά της ο μεγάλος Δανός παραμυθάς, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ο οποίος παρά την επιμονή του να δηλώνει «η ζωή μου είναι ένα ωραίο παραμύθι, πλούσιο και ευτυχισμένο», χρειάστηκε να βιώσει μια κατ’ ουσία παντελώς άθλια ζωή: Η μητέρα του εξαναγκάστηκε να γίνει πόρνη από την ίδια τη μητέρα της. Με τον μικρό Χανς στην κοιλιά το έσκασε από το σπίτι κι έγινε πλύστρα, προτού πεθάνει αλκοολική και αγράμματη, σε μία κρίση τρομώδους παραληρήματος, ενώ ο άντρας της παραφρόνησε κι αυτοκτόνησε.
Παρ’ όλον, όμως, που ο κόσμος του μικρού Άντερσεν «έμελλε να οργανωθεί γύρω από μια, σε πρώτη όψη, παράδοξη «υπέροχη δυστυχία», όπως υπογραμμίζει στον πρόλογο του βιβλίου η ψυχολόγος και συγγραφέας Φωτεινή Τσαλίκογλου, «μέσα από την τέχνη ο μικρός Χανς μεταμορφώνει το βούρκο σε ποίηση, την οδύνη σε έκσταση, υπερβαίνοντας τους ίσκιους της καταγωγής του για να ζήσει μέσα στη φωτεινότητα της αγάπης και την παράξενα σαγηνευτική ομορφιά των μύθων της πολιτισμικής του παράδοσης».
Η ανάκαμψη δεν είναι ουτοπία, υποστηρίζει ο συγγραφέας και ψυχίατρος. Στηρίζοντας ολόκληρο το βιβλίο στο τι είναι, τελικά, αυτό που κάνει άλλους ν’ αντέχουν και κάποιους άλλους να καταποντίζονται στα τάρταρα, να χάνονται.
Η μαγική έννοια της ανθεκτικότητας, ευθύνεται για όλα αυτά.
Και για τον Σιρούλνικ «ανθεκτικότητα» σημαίνει τη δυνατότητα που έχει ένα πρόσωπο αντιμέτωπο με οδυνηρές καταστάσεις να κινητοποιεί μηχανισμούς άμυνας που του επιτρέπουν να απορροφήσει το σοκ, να ανταπεξέλθει και να αντλήσει από αυτό οφέλη.
Και φυσικά δεν τα γράφει όλα αυτά «αβρόχοις ποσί».
Η ατομική του ιστορία, όπως μας πληροφορεί, η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι μια ιστορία ανθεκτικότητας και ανάκαμψης: Ορφανός, γεννημένος το 1937 στο Μπορντό της Γαλλίας από γονείς ρωσικής καταγωγής που εκπατρίζονται, μεγαλώνει σε ίδρυμα και γεμίζει το κενό της καθημερινότητάς του παρατηρώντας μυρμήγκια. Μέρες ολόκληρες, ξαπλωμένος μπρούμυτα, προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει με αυτά τα έντομα. Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς που στόχος του έγινε να κατανοήσει και να θεραπεύσει την οδύνη.
Και επειδή «γράφουμε με αυτό που είμαστε» το βιβλίο του είναι ακριβώς αυτό: φαναράκι που υποδεικνύει με τον πιο μεταξωτό τρόπο, το πώς θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την οδύνη. Διότι τραύματα υπάρχουν για τον καθένα, και περισσότερο από μια φορά στη ζωή.
Αντιτασσόμενος με όλη του την ψυχή «σε κάθε μορφή προδιαγεγραμμένης ερμηνείας της ύπαρξης» ο συγγραφέας, υποστηρίζει πως έτσι ή αλλιώς η απουσία και το ανέφικτο είναι η κινητήρια δύναμη της δημιουργίας. Το μόνο που οφείλουμε εμείς να κάνουμε, είναι να αντέξουμε. Και οι σελίδες του βρίθουν από ιστορίες επιβιωσάντων: Μαρία Κάλλας, Μέριλιν Μονρόε, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, Πρίμο Λέβι, Χόρχε Σεμπρούν είναι μονάχα ελάχιστοι μέσα από αυτούς που έζησαν μια ζωή που έμοιαζε να είναι εξαρχής υποθηκευμένη.
Όσο για το βιβλίο του, σίγουρα, πρόκειται για το πιο αισιόδοξο βιβλίο της γης. Εφόσον αποδεικνύεται πως η έλλειψη, και άρα το τραύμα, είναι πάντα από τη πλευρά της ζωής.
Τα ολοζώντανα παραδείγματα το αποδεικνύουν. Και πάνω απ’ όλα ο ίδιος ο συγγραφέας, όχι μονάχα με την αμεσότητα, την ποιητικότητα, τη λογοτεχνικότητα ή με το επιστημονικό βάθος του. Αλλά το υπογράφει κιόλας. Με την ίδια του τη ζωή.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ
Γεννήθηκε στο Μπορντό της Γαλλίας το 1937.
Σπούδασε ιατρική και στη συνέχεια ακολούθησε διάφορους κλάδους της ψυχολογίας, μεταξύ των οποίων τη νευροψυχιατρική και την ψυχανάλυση.
Ασχολήθηκε επίσης με την ηθολογία.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί συνέχεια των δύο προηγούμενων βιβλίων του, Un mervelleux malheur και Les Vilains Petrits Canards, που επίσης ασχολούνται με το θέμα των παιδικών τραυμάτων και της μετέπειτα ικανότητας ανάκαμψης.
Όλα τα βιβλία του είχαν μεγάλη εκδοτική επιτυχία.

ΥΓ. Αντιδρώντας στην τρέχουσα αναγνωστική αλλά και εκδοτική (και των βιβλιοπωλών) λογική, να αντιμετωπίζονται τα βιβλία ως προιόντα (όσο είναι… φρέσκα, στα ράφια), θα κάνω και στο μπλογκ ό,τι συνηθίζω και στη ζωή, θα «διαβάζω» ό,τι αγαπώ, κι ό,τι μ’ αρέσει! Χωρίς καθόλου να υπολογίσω αν είναι χθεσινό, περσινό, του προηγούμενου αιώνα ή ξεχασμένο. Μαζί με ό,τι καινούργιο κυκλοφορεί, θα είναι και τα αγαπημένα μου σε δεύτερες, τρίτες, πέμπτες αναγνώσεις, θα είναι και «άγνωστοι», ήτοι όχι οι συγγραφείς του συρμού για τους οποίους γράφουμε λες και είμαστε όλοι προσυνεννοημένοι (είναι κάτι που εξάλλου το κάνω κι ας έχω κατηγορηθεί γι’ αυτό, οι συγγραφείς είναι πολλοί και ας στρωθούμε να τους βρούμε κι όχι οι πέντε- δέκα γνωστοί μας), αλλά θα είναι και βιβλία παλιά. Αδιαφορώντας αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν στις προθήκες. Θα πρέπει – για να υπάρξουν- να μπουν πρώτα στις συνειδήσεις και στις συνήθειες των αναγνωστών.
Έχουν περάσει αριστουργήματα τον τελευταίο καιρό από τα χέρια μου που, επειδή είναι «παλιά» δεν ξέρω τι να τα κάνω! Αλλάζω λοιπόν τρόπο αναγνωστικής (και επαγγελματικής συμπεριφοράς), κι απ’ εδώ και στο εξής θα υπάρχουν ΜΟΝΟΝ βιβλία που αξίζει τον κόπο και τον χρόνο να διαβάζω.
Καλή εβδομάδα σε όλους μας με ενδιαφέρουσες αναγνώσεις (κι ας αφήσουμε ό,τι τρέχει να τρέξει μέχρι να δούμε αν θα.. αποξηρανθεί). Διότι όπως απεχθανόμουν μια ζωή τη μόδα, έτσι απεχθάνομαι και ό,τι μου υπαγορεύουν επικαιρικά οι καιροί και οι άλλοι. Η ανάγνωση είναι βαθύτερη, ουσιαστικότερη, σημαντικότερη και τα βιβλία δεν είναι γιαουρτάκια στο σούπερ μάρκετ ή κολοκύθια στον μανάβη.
Σας ασπάζομαι, άλεφ