Μπορεί και να σε σκοτώσει ό,τι αγαπάς!

«ΤΟ ΧΑΡΤΙΝΟ ΣΠΙΤΙ» του Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες, Μετάφραση: Λένα Φραγκοπούλου, Εκδ. «Πατάκη», σελ. 107, τιμή: 14 ευρώ.

«Το βιβλίο δεν ξάφνιασε την Μπλούμα. Ήρθε αργά, υπό βροχή, όταν της ήταν πια άχρηστο. Αλλά ένας άντρας είχε διασχίσει βάναυσα, οδυνηρά και αποφασιστικά τη δική του γραμμή σκιάς».
Το βιβλίο, εξάλλου, δεν θα μπορούσε να ξαφνιάσει την Μπλούμα. Ένα άλλο βιβλίο, τα «Ποιήματα» της Έμιλυ Ντίκινσον της στοίχισαν τη ζωή. Ήταν άνοιξη του 1998 και μόλις τα είχε αγοράσει από ένα βιβλιοπωλείο του Σόχο. Καθώς έφτανε στο δεύτερο σονέτο, στην πρώτη διασταύρωση ένα αυτοκίνητο της στέρησε τη ζωή.
Στο «Χάρτινο σπίτι» του Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Ένα μυθιστόρημα για όσους συνέδεσαν τα βιβλία με την προσωπική τους διαδρομή, τα έκαναν μοίρα τους. Ένα βιβλίο για τα βιβλία, κοντολογής.
Διότι «τα βιβλία αλλάζουν το πεπρωμένο των ανθρώπων» όπως ισχυρίζεται ο συγγραφέας του. Και φροντίζει βεβαίως και να το αποδείξει, γοητευτικά. Με μια ιστορία έμπλεη μυστήρια και αινίγματα. Και λύσεις βεβαίως καλά παραχωμένες και καταχωνιασμένες στις σελίδες τους.
Ένα βιβλίο που κατέφθασε με γραμματόσημα Ουρουγουάης, παλιό, στραπατσαρισμένο αντίτυπο της «Γραμμής Σκιάς» του Τζότζεφ Κόνραντ, με κομμάτια τσιμέντου στις άκρες των σελίδων, για την εκλιπούσα «κατόπιν εορτής» θα βάλει τον αντικαταστάτη της στο πανεπιστήμιο, εραστή της για ένα φεγγάρι και αφηγητή μας σε βάσανα. Τα κολλημένα και στρογγυλά με πράσινο μελάνι γράμματα της στην αφιέρωση «Στον Κάρλος, σε ανάμνηση των τρελών του Μοντερρέυ, το μυθιστόρημα που με συνόδευσε από αεροδρόμιο σε αεροδρόμιο. Λυπάμαι που είμαι λιγάκι μάγισσα και το κατάλαβα αμέσως: ποτέ δε θα
‘κανες κάτι που θα μπορούσε να με ξαφνιάσει. 8 Ιουνίου 1996», θα κάνει την αναζήτησή του αποστολέα, ανάγκη επιτακτική.
Και βεβαίως εκείνο που είχε κάνει θα μπορούσε σίγουρα να την σοκάρει, όχι απλώς να την ξαφνιάσει.
Ακολουθώντας τον μίτο του μυστηρίου, ο αφηγητής αυτής της παράξενης ιστορίας θα χρειαστεί να πραγματοποιήσει τέσσερα ταξίδια ανάμεσα στο βόρειο και στο νότιο ημισφαίριο και να εξερευνήσει σε βάθος τον κόσμο της ανάγνωσης.
Στις μόλις 107 σελίδες του βιβλίου, βιβλιοφάγοι και συλλέκτες βιβλίων, βιβλιοθήκες τεράστιες με όλη τη γνώση του κόσμου, βιβλία που σώζουν και παίρνουν ζωές. Κείμενα που συνομιλούν και σου απευθύνονται και σε τρελαίνουν.
Όπως τον Κάρλος Μπράουερ που κυριολεκτικά χτίστηκε στον χάρτινο κόσμο τους. Μετά από την καταστροφή του αρχείου του που έκανε αδύνατη την πρόσβασή του στην αχανή του βιβλιοθήκη. Βιβλία που χρησιμοποιήθηκαν ως τούβλα σε ένα παράδοξο «σοφό» σπίτι, στου Νότου τη μακρινή ακτή. Εξάλλου κάποιους άλλους τα βιβλία τους «σκότωσαν». Όπως εκείνον τον γηραιό καθηγητή αρχαίων γλωσσών Λέοναρντ Γουντ που έμεινε παράλυτος όταν προσγειώθηκαν στο κεφάλι του πέντε τόμοι της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα, πέφτοντας από ένα ράφι της βιβλιοθήκης του. Ή όπως εκείνον τον φίλο του αφηγητή που έσπασε το πόδι του προσπαθώντας να φτάσει του Φώκνερ το «Αβασσαλώμ, Αβεσσαλώμ»… Ή όπως τα Σονέτα της Ντίκινσον την Μπλούμα Λέννον.
Όταν του ζήτησε η Μπλούμα τη «Γραμμή Σκιάς» του Τζότζεφ Κόνραντ που κάποτε του χάρισε για κάποια εργασία της, ο Μπράουερ θα αναγκαστεί να την αναζητήσει ανάμεσα στους τσιμεντόκτιστους χάρτινους τοίχους της καλύβας του. Στα αχνάρια του, βεβαίως, και ο αφηγητής. Γονατιστός «με το μαντίλι δεμένο στο σβέρκο» να βγάζει «κάτι απίθανα τούβλα από τα κόκαλα ενός Γκαρσία Μάρκες, έναν κολλώδη πολτό από Λόπε ντε Βέγα, το πετρωμένο δέρμα του Μπαλζάκ». Γιατί «παρά την ακράδαντη και τρελή ελπίδα των τυπογραφικών στοιχείων, που για να γίνουν είχαν δουλέψει τυπογράφοι, σχεδιαστές, γραμματείς και κλητήρες, τεχνίτες της μελάνης και της βιβλιοδεσίας, εικονογράφοι, συγγραφείς προλεγομένων και λόγιοι κριτικοί της συλλογικής μνήμης, το χαρτί δεν έπαυε να είναι ένα οργανικό κατάλοιπο που, όπως και τα πεύκα του δρόμου, έπεφτε τελικά στα μεγάλα σαγόνια της θάλασσας με μια σιωπηλή και ολέθρια βουτιά».
Διότι ο ίδιος που έκανε τούβλα και τοίχους την βιβλιοθήκη του, έκανε την καλύβα του κόσκινο, μαζί μ’ αυτήν, την ίδια του τη ζωή.
Μια ιστορία για όσους έκαναν πεπρωμένο τους τα βιβλία. Για όσους χτίστηκαν μέσα στα βιβλία και για να βγουν χρειάστηκε να γκρεμίσουν το έργο μιας ζωής. Για τις «αθώες» σελίδες και τις «αθώες» ιστορίες που περικλείουν στους λαβυρίνθους τους όλα τα αινίγματα και όλα μυστικά της ζωής. Ένα βιβλίο που αποδεικνύει πως σε σκοτώνει ό,τι με τόσο πάθος αγαπάς. Αλλά και σε λυτρώνει. Κι ίσως το νόημα και να βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτό.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΕΡΓΑ ΤΟΥ:
Ο Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες γεννήθηκε το 1955.
Είναι συγγραφέας, κριτικός και δημοσιογράφος από την Αργεντινή.
Από το 1989, όμως, ζει στο Μoντεβιδέο της Ουρουγουάης.
Έχει δημοσιεύσει μυθιστορήματα (πολλά από τα οποία βραβεύτηκαν), βιογραφίες καθώς και βιβλία δημοσιογραφικής έρευνας (Εθνικό Βραβείο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Ουρουγουάης).
«Το χάρτινο σπίτι» έχει τιμηθεί με το Βραβείο Lolita Rubial και έχει μεταφραστεί ήδη στην αγγλική, γερμανική, ολλανδική και πορτογαλική γλώσσα.

ΥΓ1. Το «Χάρτινο σπίτι» δημοσιεύτηκε πριν από δύο χρόνια περίπου, στο «Έθνος της Κυριακής». Η επίσκεψη του συγγραφέα στη χώρα μας το υπενθύμισε, σαν τον ήρωά του πήγα και το… ξέθαψα. εξάλλου δεν το ξέχασα και ποτέ, υπήρξε η αφορμή να κάνω φίλους καλούς, άλλοι βρίσκονται ακόμα εδώ, άλλοι μέσα στον χρόνο, ως είθισται, χάθηκαν, αλλά ευτυχώς για όλους μας, τα βιβλία είναι πάντοτε αν τα θελήσουμε κάπου εκεί.
Ακολουθεί η πρόσκληση και ένα κείμενο που επίσης είχα γράψει εκείνη την εποχή.

Οι Εκδόσεις Πατάκη
και το Ινστιτούτο Cervantes υποδέχονται
την Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2008 στις 7:00 μ.μ.
στο χώρο του Βιβλιοπωλείου Πατάκη (Ακαδημίας 65)
τον Αργεντινό συγγραφέα
Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες
που θα μιλήσει για το εξαιρετικά επιτυχημένο
μυθιστόρημά του
Το χάρτινο σπίτι
(σε μετάφραση Λένας (σε μετάφραση Λένας Φραγκοπούλου)
Τον Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες
θα παρουσιάσει ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης

Γ2: ΧΑΡΤΙΝΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ
Μπορεί ένα βιβλίο να σου αλλάξει τη ζωή;
Με το στόμα λέμε όχι αλλά λέμε ναι με την καρδιά μας. Γι’ αυτό γράφουμε, γι’ αυτό μετά μανίας διαβάζουμε, γι’ αυτό μαζεύουμε φιλότιμα σαν το μυρμήγκι. Οι βιβλιοθήκες αντιμετωπίζονται σα ζωντανοί οργανισμοί. Το κάλεσμα των βιβλίων διαρκές και αμετάκλητο. Κάθε συνάντηση, μοιραία Συνάντηση. Με όλα τα επακόλουθα: αποκάλυψη, απογείωση, μετά απ’ αυτήν βγαίνω ένας άλλος, λύτρωση. Ζωή και θάνατος, μαζί.
Στο κατώφλι του 35ου Φεστιβάλ Βιβλίου και υπό την σκιά της Ακρόπολης, ζωή, σκεφτόμαστε.
Διαβάζοντας, όμως, «Το Χάρτινο σπίτι» του αργεντινού Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες, διαπιστώνουμε, είναι και θάνατος. Αν και ο Τζον Μπέρνον στο βιβλίο επιμένει: «Τη σκότωσε ένα αυτοκίνητο. Όχι το ποίημα».
Την διακεκριμένη καθηγήτρια της Λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας Μπλούμα Λένον η οποία την άνοιξη του 1998 «αγόρασε ένα παλιό αντίτυπο των Ποιημάτων της Έμιλυ Ντίκινσον από ένα βιβλιοπωλείο του Σόχο και καθώς έφτανε στο δεύτερο σονέτο, στην πρώτη διασταύρωση τη χτύπησε ένα αυτοκίνητο».
«Τα βιβλία αλλάζουν το πεπρωμένο των ανθρώπων», ο συγγραφέας δεν το διαπραγματεύεται: Κάποιοι διάβασαν τον «Τίγρη της Μαλαισίας» κι έγιναν καθηγητές λογοτεχνίας σε μακρινά πανεπιστήμια. Ο «Σιντάρτα» οδήγησε στον ινδουισμό δεκάδες χιλιάδες νέους, ο Χέμινγουει τους έκανε αθλητές, ο Δουμάς αναστάτωσε τη ζωή χιλιάδων γυναικών και ου ολίγες σώθηκαν από την αυτοκτονία χάρη στα βιβλία μαγειρικής.
Αλλά η Μπλούμα υπήρξε θύμα τους.
Και μάλιστα όχι και το μοναδικό: O γηραιός καθηγητής αρχαίων γλωσσών Λέοναρντ Γουντ έμεινε παράλυτος, όταν προσγειώθηκαν στο κεφάλι του πέντε τόμοι της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα, πέφτοντας από ένα ράφι της βιβλιοθήκης του. Ο φίλος του ο Ρίτσαρντ έσπασε το πόδι του όταν, προσπαθώντας να φτάσει το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ» του Ουίλλιαμ Φόκνερ έπεσε από τη σκάλα. Άλλος ένας από το Μπουένος Άιρες έπαθε φυματίωση στα υπόγεια μιας δημόσιας βιβλιοθήκης κι ένας σκύλος από τη Χιλή πέθανε από δυσπεψία γιατί ένα απόγευμα καταβρόχθισε με μανία τους «Αδελφούς Καραμαζόφ». Κάθε φορά που η γιαγιά του τον έβλεπε να διαβάζει στο κρεβάτι, του έλεγε: «Παράτα τα, τα βιβλία είναι επικίνδυνα».
Κι αυτό το ξέρουμε όσοι πιστεύουμε σ’ αυτό το «χάρτινο πεπρωμένο». Απ’ τα βιβλία αναγνώστες και συγγραφείς διώχθηκαν, εξορίστηκαν, λοιδωρήθηκαν. Δεν είναι τυχαίο που κάηκαν τόσοι τόμοι. Μια βιβλιοθήκη είναι σαν ιδεολογικό αποτύπωμα. Εύκολα «φακελώνεις» τον κάτοχό της.
Κι όσο για μένα, στο παρατρίχα την γλίτωσα. Τον Σεπτέμβρη του 1999 με τον σεισμό της Πάρνηθας. Λιγάκι πιο αργά, θα είχα υπάρξει κι εγώ θύμα. Ένα κρεβάτι βιβλία με το «Όσα παίρνει ο άνεμος» στο προσκέφαλο με έπεισε πως αν ο σεισμός ήταν βράδυ θα ακολουθούσα το «χάρτινο πεπρωμένο» μου. Χίλιες σελίδες. Τέλειωνα γυμνάσιο. Κι όλοι με θαύμασαν, θυμάμαι, όταν είχα τελειώσει το βιβλίο.

ΥΓ3: Έγραψαν για το Χάρτινο Σπιτι:
«Ένα βιβλίο σύντομο αλλά πλήρες, ευφάνταστο και έξυπνα γραμμένο,
όπου καταγράφει ένα ολόκληρο σύμπαν, των βιβλίων και των ανθρώπων,
με εξαιρετικά πρωτότυπο τρόπο».
Όλγα Σελλά, Η Καθημερινή

«Ο Ντομίνγκες βρίσκει την ευκαιρία να γράψει για τη λογοτεχνία,
τις βιβλιοθήκες και τα βιβλία ως αντικείμενα λατρείας. Πάω στοίχημα
πως θα είχε την ευλογία του άλλου μεγάλου Αργεντινού, του Χ.Λ. Μπόρχες, όχι μονάχα για το θέμα του αλλά και για τη μικρή έκταση του βραβευμένου και πολυμεταφρασμένου μυθιστορήματός του».
Νίκος Παναγιωτόπουλος, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής

«Ο συγγραφέας εικονίζει μοναδικά τους ανθρώπους των βιβλίων με τη δική τους –σχεδόν απόκοσμη– νομοτέλεια, τη λατρεία τους προς την έντυπη μελωδία των λέξεων, αλλά και σε αυτά καθ’ αυτά τα βιβλία ως αντικείμενα».
Γιώργος Βαϊλάκης, Ημερησία

«Το Χάρτινο σπίτι είναι ένα εκπληκτικό βιβλίο για την αγάπη και την αφοσίωση στο βιβλίο, αλλά και για το μυστήριο του κόσμου της ανάγνωσης, τους μανιώδεις βιβλιοσυλλέκτες και τους βιβλιόφιλους.
Είναι ένα βιβλίο ακαταμάχητης φαντασίας, που ανεβάζει ψηλά τις μετοχές της καλής λογοτεχνίας».
Ντίνος Σιώτης, Το Βήμα

«Η σύντομη αυτή νουβέλα εξερευνά θέματα με τα οποία καταπιάνονται
οι ακαδημαϊκοί εδώ και αιώνες: τη σχέση ανάμεσα στην πραγματικότητα
και τη γλώσσα, την πεποίθηση πως δημιουργώντας μια βιβλιοθήκη δημιουργείς και μια ζωή, την ιδέα πως τα βιβλία έχουν τη δική τους μοίρα αλλά και με την ψυχαναγκαστική προσήλωση και ευλάβεια που ορισμένοι επιδεικνύουν στη συγκέντρωσή τους, οδηγούμενοι στα άκρα».
Αργυρώ Μαντόγλου, «Βιβλιοθήκη» Ελευθεροτυπίας

«Μια ιστορία για όσους έκαναν πεπρωμένο τους τα βιβλία. Για όσους χτίστηκαν μέσα στα βιβλία και για να βγουν χρειάστηκε να γκρεμίσουν το έργο μιας ζωής. Για τις “αθώες” σελίδες και τις “αθώες” ιστορίες που περικλείουν στους λαβυρίνθους τους όλα τα αινίγματα και όλα τα μυστικά της ζωής. Ένα βιβλίο που αποδεικνύει πως σε σκοτώνει ό,τι με τόσο πάθος αγαπάς. Αλλά και σε λυτρώνει. Κι ίσως το νόημα να βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτό».
Ελένη Γκίκα, ΕΘΝΟΣΑΟΥΤ της Κυριακής