ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΣΟΑ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΜΑΣΚΕΣ
«ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΣΚΕΣ» του Φερνάντο Πεσσόα, μετάφραση- εισαγωγή- επίμετρο: Αλέξανδρος Βέλιος, Εκδ. «Ροές».
Με τον υπότιτλο «Σημειώσεις ενός λαθρεπιβάτη της ζωής» ένα βιβλίο με σκέψεις και αφορισμούς που αποτελεί το υποσυνείδητο και το εργαστήρι δημιουργίας του μεγάλου πορτογάλου συγγραφέα.
«Εννοείται πως αγνοώ αν είναι αυτοί /που δεν υπάρχουν ή μήπως ο ανύπαρκτος / είμαι εγώ: σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις,/ δεν πρέπει να είμαστε δογματικοί», δήλωνε κι επιχειρούσε «Να μην είσαι τίποτε, για να μπορείς να γίνεις τα πάντα».
Κι έτσι κατά καιρούς και κάποιες φορές για όλη τη διάρκεια του βίου έγινε: ο δημιουργός του έργου «Ο φύλακας του κοπαδιού» Αλμπέρτο Καέιρο, τον οποίο έχρισε και δάσκαλό του. Ο νεοκλασικός ποιητής και αρχαιολάτρης φιλόλογος εξόριστος στη Βραζιλία λόγω των φιλομοναρχικών του πεποιθήσεων Ρικάρντο Ρέις. Ο Αλβάρο ντε Κάμπος, ζωντανή αντίθεση του προηγούμενου, μηχανικός και υμνητής της μοντέρνας τεχνολογίας με ένα ποιητικό ύφος που παραπέμπει στον Ουίτμαν. Ο αγγλόφωνος Αλεξάντερ Σερτς. Ο βοηθός λογιστή Μπερνάντο Σοάρες. Ο ερμηνευτής και σχολιαστής τους Αντόνιο Μόρα… Στον φανταστικό κόσμο Φερνάντο Πεσσόα 72 ετερώνυμοι και ημι- ετερώνυμοι γεννήθηκαν και δημιούργησαν για λογαριασμό του. «Στο καθένα απ’ αυτά τα πρόσωπα έθεσε μια διαφορετική έννοια της ζωής, όλες όμως αντλούν την ουσία τους από το μυστήριο της ύπαρξης», υπογραμμίζει ο δημιουργός τους.
«Αγγλομανής, παθολογικά ντροπαλός και ταυτόχρονα αλαζόνας, ντυμένος πάντα στα σκούρα, κοσμοπολίτης και εθνικιστής, μυωπικός και οραματιστής, αιρετικός και διάφανος σαν σκιά, αποκρυφιστής και παγανιστής, ποιος είναι αυτός ο Πεσσόα» που πεθαίνει το 1935, σε ηλικία 47 μόλις ετών, ξεχαρβαλωμένος απ’ το ποτό; αναρωτήθηκε αυτοβιογραφούμενος για να συμπληρώσει το, ούτως ή άλλως, αντιφατικό του πορτρέτο: «Πέρα από τα πολυάριθμα άρθρα και κάποια ποιήματα σε περιοδικά, το δημοσιευμένο έργο του αποτελείται από δύο ισχνούς τόμους με ποιήματα στα αγγλικά και ένα στη μητρική του γλώσσα (Το μήνυμα). Δεν τον ενδιέφερε να δημοσιεύει. Στο σπίτι του βρέθηκε ένα μπαούλο με περισσότερα από 25.000 χειρόγραφα, στα οποία ακόμα αναδιφούν οι ειδικοί».
Το «Πίσω από τις μάσκες» είναι ένα απάνθισμα στοχασμών, επιγραμματικών αφορισμών και στίχων, από τα δεκάδες χιλιάδες χειρόγραφα που άφησε πίσω του «ο άνθρωπος με τις μάσκες», όπου συγκεντρώνονται τα χαρακτηριστικότερα θέματα του έργου του: Τέχνη και ζωή, Θεός και μύθοι, όνειρο και πραγματικότητα, το αίσθημα της διαρκούς απώλειας, μέθη και τρέλα, συνείδηση και θλίψη, υπερευαισθησία και φοβία του Άλλου, ανάγκη και φόβος του έρωτα, ο πανδαμάτωρ θάνατος… Διότι «η λογοτεχνία, όπως και κάθε μορφή τέχνης, ισοδυναμεί με ομολογία ότι η ζωή δεν αρκεί».
Αποκαλυπτικά για την προσωπικότητα του Πεσσόα, η εισαγωγή και το επίμετρο του Αλέξανδρου Βέλιου.
«ΕΓΩ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΛΟΙ», μετάφραση: Βασίλης Πουλάκος, Εκδ. «Printa».
Ο Πεσσόα στο «Εγώ και οι άλλοι» αυτοβιογραφείται και μας γνωρίζει τους «άλλους». Τους ετερώνυμους που δημιούργησε, διότι «ας είμαστε πολλαπλοί όπως το σύμπαν» όπως δήλωνε, την ίδια ώρα που υποστήριζε ότι «Δεν ξέρω τι είμαι, τι είδους ψυχή έχω».
Στις 221 σελίδες του βιβλίου, ο Πεσσόα αποκαλύπτεται μέσα από αυτοβιογραφικές σημειώσεις και επιστολές, εξηγεί τη γένεση των «ετερωνύμων» του «Εγώ για τους άλλους», ενώ με αποσπάσματα μιλούν και «οι άλλοι». Οι διασημότεροι των φανταστικών συνοδοιπόρων, ο Ρικάρντο Ρέις, ο Άλβερο ντε Κάμπος και ο Μπερνάντο Σοάρες.
Εξάλλου στη συγγραφική λογική του ανέκαθεν ήταν:
«Όσο περισσότερο μεγαλώνω, τόσο λιγότερο είμαι. Όσο πιο πολύ με βρίσκω, τόσο περισσότερο χάνομαι. Όσο περισσότερο δοκιμάζομαι, τόσο περισσότερο συνειδητοποιώ ότι είμαι λουλούδι και πουλί, και αστέρι και σύμπαν. Όσο περισσότερο καθορίζω τον εαυτό μου, τόσο λιγότερα όρια έχω. Ξεπερνώ τα πάντα. Κατά βάθος είμαι ίδιος με το Θεό», έγραφε. Κι έκανε τη ζωή του, κυριολεκτικά, έργο τέχνης.
Διότι «ο άνθρωπος με τη μάσκες» επινόησε τον εαυτό του όπως ένας άλλος θα είχε επινοήσει το έργο της ζωής του. Το έργο της ζωής του Πεσσόα ήταν οι ετερώνυμοι.
Άλλωστε «να ζεις σημαίνει να είσαι ένας άλλος». «Να τα σβήνεις όλα πάνω στον πίνακα μέρα με τη μέρα, να γίνεσαι καινούργιος κάθε αυγή, το συναίσθημά σου να είναι πάντα παρθένο- ιδού, ιδού το μόνο που αξίζει τον κόπο να είσαι, ή να έχεις, για να είσαι ή να έχεις αυτό το ατελές που είμαστε όλοι».
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ:
Γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου 1888 στη Λισσαβώνα.
Πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1935 στο γαλλικό νοσοκομείο της Λισσαβώνας. Η τελευταία φράση που γράφει είναι στα αγγλικά «I Know not what tomorrow will bring» (δεν γνωρίζω τι θα φέρει το αύριο).
Δημιούργησε 72 ετερώνυμες προσωπικότητες και έγραψε εν ονόματί τους. Οι πιο διάσημοι ετερώνυμοι: Αλβάρο ντε Κάμπος, Ρικάρντο Ρέις, Αλμπέρτο Καέριο, Μπερνάντο Σοάρες, Αλεξάντερ Σερτς, Αντόνιο Μόρα, Μπαράο ντε Τέιβε κ.α.
Επιδόθηκε μαζί τους στη «συγγραφή» αφορισμών και αποφθεγμάτων, «ανατέμνοντας με την ακρίβεια νυστεριού την ανθρώπινη ύπαρξη και συνθήκη».
Κυκλοφορούν στα ελληνικά μεταξύ άλλων τα βιβλία του:
«Αντίνοος», «Η αγωγή του στωικού», «Ταξίδι στην άβυσσο. Η ώρα του διαβόλου», «Χωρίς μάσκες», «Ηρόστρατος», «Το βιβλίο της ανησυχίας», «Ο αναρχικός τραπεζίτης», «Η ώρα του διαβόλου», «Γράμματα στην Οφηλία», «Marginalia αφορισμοί και αποφθέγματα», «Εγώ και οι άλλοι», «Πίσω από τις μάσκες», «Ο αναρχικός τραπεζίτης».
Στον Librofilo, που τον είχε απασχολήσει.
Στον Ioeu, που πρώτος έθιξε το ζήτημα σε προηγούμενο ποστ.
Της Μάρως, που θα το δει, όπως κι εγώ, διαφορετικά.
Σχεδόν αναγκαστικά αυτό εδώ:
Moha
