Ο
Μετίν Αρντιτί (“Το Τουρκάκι”) μιλά στο
περιοδικό του έθνους “Η Ιστορία Σήμερα”
(Σαβ 19 Ιανουαρίου 2013)
Στο
καινούργιο του ιστορικό μυθιστόρημα
“Το Τουρκάκι” (Εκδ. Καλέντη, Μετάφραση
Ρίτας Κολαίτη), ο Τούρκος συγγραφέας
που ζει στη Γενεύη, αναπλάθει δυο κόσμους
και μια εποχή. Ο ήρωάς του Ελί Σοριάνο,
ή αλλιώς Ηλίας Τρωιανός, ο επονομαζόμενος
«Τουρκέτο», προκειμένου να ορίσει τη
ζωή του μέσα από την Τέχνη, εγκαταλείπει
τα σοκάκια του Μεγάλου Παζαριού στην
Κωνσταντινούπολη του 1531 και καταφεύγει
στη Βενετία της εποχής, για να ζήσει την
Βενετσιάνικη Αναγέννηση. Για την Τέχνη
του, εξάλλου, θ' αναγκαστεί να προδώσει
τα πάντα: την εβραϊκή καταγωγή του και
τον σκλαβέμπορα πατέρα του, τη γυναίκα
που αγάπησε και τις γυναίκες της ζωής
του, τα όσια και ιερά της θρησκείας του.
Όσον αφορά για την ζωή του ο κ. Αρτιτί
στη συνέντευξή μας θα επιμείνει: “Δεν
έχω καθόλου την αίσθηση ότι ζω σε δυο
πατρίδες. Η μόνη μου πατρίδα είναι η
πατρίδα των ανθρώπων. Πατρίδα μου είναι
εκεί όπου υπάρχουν άνθρωποι”. Αλλά για
το Ιστορικό μυθιστόρημα...
-
Πόσο σημαντικός είναι ο τόπος και ο
χρόνος, κύριε Αρντιτί, για την ζωή και
την δημιουργία των ανθρώπων; Η καταγωγή;
Έχουν
οπωσδήποτε πολύ μεγάλη βαρύτητα. Όσον
αφορά, όμως, το τι υπερτερεί στον άνθρωπο,
το επίκτητο ή το έμφυτο, η υπεροχή του
επίκτητου δεν αμφισβητείται πια από
κανέναν. Πέραν αυτής της πραγματικότητας,
υπάρχει αναμφίβολα και η ανάγκη του
καθενός από εμάς να ανήκει σε μια
κοινότητα, τη δική του. Έτσι, λοιπόν, η
συμπεριφορά του επηρεάζεται έντονα από
τις πολιτιστικές παραμέτρους .
-
Γιατί
επιλέξατε την συγκεκριμένη χρονική
περίοδο με όλες αυτές τις αντιξοότητες
για τον ήρωά σας και σαν ιστορικό πλαίσιο
για “Το Τουρκάκι”;
Όταν γράφεις
ένα μυθιστόρημα δεν επιλέγεις. Εκτελείς·
διηγείσαι μια ιστορία που σου επιβάλλεται.
-
Γιατί
επιλέξατε να είναι δημιουργός και
μάλιστα ζωγράφος, αγιογράφος, ο κεντρικός
σας ήρωας; Οι ιστορικές αντιξοότητες
αναδεικνύουν ή εξαφανίζουν το ταλέντο
ή την προσωπική στάση ενός ανθρώπου;
Επέλεξα τη
ζωγραφική γιατί η ενασχόληση με αυτή
την τέχνη ήταν κάτι το απαγορευμένο, το
παραβατικό. Και ακριβώς αυτό κάνει έναν
ήρωα ενδιαφέροντα. Αποκτά ενδιαφέρον
ακριβώς επειδή βρίσκεται αντίκρυ στα
όριά του. Οι δυσκολίες ανακόπτουν πάντα
την ορμή των αδυνάτων και, αντιθέτως,
επιτρέπουν στους δυνατούς να ξεπεράσουν
τον εαυτό τους.
-
Ο
συγκεκριμένος πίνακας; “Σάμι Σοριάνο,
βοηθός σκλαβέμπορα στην Κωνσταντινούπολη”,
γράφοντας, ζωγραφίζοντας η αναζήτηση
εν τέλει είναι η επιστροφή, στον εαυτό
μας ή και στις ρίζες;
Δεν πιστεύω
στην επιστροφή στις ρίζες καθαυτές.
Πιστεύω όμως ότι οι ρίζες μας είναι ένα
στοιχείο που ευνοεί την επιστροφή στον
ίδιο μας τον εαυτό. Όταν λέμε για κάποιον
ότι " βρήκε τον εαυτό του ", αυτό
σημαίνει κάτι πολύ σημαντικό, σημαίνει
ότι μπόρεσε να επιστρέψει στον εαυτό
του μέσα στο ρου της ζωής του.
-
“Πράγμα
παράδοξο, όταν σκιτσάριζε “για τη στοίβα
του”, άγγιζε τη βιαιότητα των συγκινήσεων
που τον διαπερνούσαν. Κάτι τέτοιες
στιγμές, τον κατέκλυζε ολόκληρο ένα
συναίσθημα υπεροχής. Τίποτα δεν του
φαινόταν αδύνατο. Δούλευε με το πενάκι,
το χρωστήρα ή την ασημένια ακίδα,
χρησιμοποιούσε χίλια δυο χρώματα,
δημιουργούσε σκιές ή φωτοσκιάσεις, με
δυο
λόγια, σκιτσάριζε ανάλογα με τη διάθεσή
του. Επιτέλους, όριζε τη ζωή του”.
Γράφοντας,
κύριε Αρντιτί, ένας συγγραφέας αισθάνεται
ότι ορίζει, τελικά, τη ζωή του;
Όχι
, καθόλου. Αντιθέτως μάλιστα, παίρνοντας
το ρίσκο να σκιαγραφήσει ήρωες που του
ξεφεύγουν, ο συγγραφέας εκτίθεται στην
αποτυχία. Γιατί να μπει σε μια τέτοια
περιπέτεια αν το κάνει απλά και μόνο
για να ορίσει τη ζωή του; Καλύτερα να
"κάτσει ήσυχος στη γωνιά του ....
- Ο ήρωάς
σας και δημιουργός αφού βιώνει μια
ασύλληπτη άνοδο, ζει και την πτώση του.
Παρ' όλα αυτά διασώζεται το έργο αθάνατο.
Το διαχρονικό κομμάτι ενός δημιουργού,
εν τέλει, είναι μόνο το έργο;
Ναι είναι
το μόνο που μετράει.
- “Η τάξη
των πραγμάτων πρέπει να γίνεται σεβαστή.
Η τάξη των πραγμάτων...” Η τέχνη διαθέτει
μια δική της τάξη, κύριε Αρντιτί?
διαταράσσοντας κατά κάποιον τρόπο την
τάξη των πραγμάτων;
Ναι
μου αρέσει πολύ η έκφραση σας. Η τέχνη
έχει έναν και μοναδικό κανόνα: την
αναζήτηση της αλήθειας. Και υπάρχουν
φορές που η αλήθεια είναι καταχωνιασμένη
κάτω από ένα σύστημα που αυτοαποκαλείται
τάξη αλλά στην πραγματικότητα είναι
μια απάτη, μια πλάνη. Ο ρόλος της τέχνης
είναι να αποκαταστήσει την αλήθεια
χωρίς δογματισμούς, χωρίς διδακτισμούς
, με τον δικό της τρόπο, με αρωγό τη "θεία
χάρη".
- Για τον
εαυτό μας γράφουμε, κύριε Αρντινί,
τελικά, γράφοντας για τους άλλους;
Νομίζω πως
γράφουμε για τους άλλους. Το "τελικά
", όμως, μπορεί να σημαίνει ότι αφού,
ίσως, καταφέρουμε να αγγίξουμε τους
άλλους. Ναι, μπορούμε να πούμε ότι
γράφοντας για τους άλλους ανακαλύπτουμε
ένα λόγο ύπαρξης του εαυτού μας.
- Ο δημιουργός
πού οφείλει να μείνει πιστός; Στον εαυτό
του ή στην εικόνα του; Και το έργο τι
είναι; Το πρόσωπό του ή το προσωπείο;
Αυτό που είναι ο ίδιος και αποκαλύπτει
μυστηριωδώς και μυστικά ή αυτό που
νομίζουν ή προσλαμβάνουν οι άλλοι;
Πιστεύω ότι
ο δημιουργός δεν πρέπει να θέτει στον
εαυτό του τέτοιου είδους ερωτήματα. Η
εικόνα του δεν ενδιαφέρει κανέναν και
ο ίδιος δεν πρέπει να ενδιαφέρεται για
αυτήν. Μοναδικός του σκοπός πρέπει να
είναι η αναζήτηση της αλήθειας και η
ικανότητά του να προσφέρει αυτή την
αλήθεια με χάρη, με κομψότητα.
- Και ποια
θεωρείτε εσείς για έναν δημιουργό ως
τα μεγαλύτερα εμπόδια? Τα εμπόδια που
συναντήσατε εσείς;
Πάντα
η αναζήτηση της αλήθειας. Να καταλάβεις
τους ανθρώπους, να προβλέψεις τις
αντιδράσεις τους, τα συναισθήματά τους,
τις πράξεις τους, τα λόγια τους. Να
τραβήξεις το πέπλο που τους σκεπάζει.
Η αληθινή αποκάλυψη...
- Γιατί κι
εσείς ζείτε κατά κάποιον τρόπο και
δημιουργείτε σε δύο πατρίδες...
Δεν
έχω καθόλου την αίσθηση ότι ζω σε δυο
πατρίδες Η μόνη μου πατρίδα είναι η
πατρίδα των ανθρώπων. Πατρίδα μου είναι
εκεί όπου υπάρχουν άνθρωποι .
- Σε ποια
βασικά ερωτήματα και επαναλαμβανόμενα
απαντά και κινείται αυτό το ιστορικό
μυθιστόρημα? Ποια σημεία συναντούνται
όμοια κι απαράλλαχτα σε όλες τις εποχές
και στη σημερινή εποχή μας?
Πώς
γίνεται να ανήκεις στην πατρίδα των
ανθρώπων, στην πανανθρώπινη πατρίδα,
αν δεν αποκοπείς από τη δική σου κοινότητα;
Αυτό
ακριβώς το σημείο είναι κοινό σε όλες
τις εποχές. Είναι ουτοπικό να λες πως
αντιμετωπίζεις τους ανθρώπους χωρίς
προκαταλήψεις, εφόσον οι προκαταλήψεις
αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των κανόνων
– πολιτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών…
Ποιος
είναι: Ο Μετίν Αρντιτί γεννήθηκε το 1945
στην Άγκυρα και ζει στη Γενεύη. Είναι
πρόεδρος της Orchestre de la Suisse romande και του
ιδρύματος Les Instruments de la Paix-Genève. Με αφορμή
το καινούργιο βιβλίο του “Το Τουρκάκι”
(Εκδ. Καλέντη, Μετάφραση: Ρίτας Κολαίτη)
το οποίο έχει βραβευτεί με 16 διεθνή
βραβεία, ήταν ο επίσημος προσκεκλημένος
φέτος στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη
Θεσσαλονίκη.
Τα
βραβεία για “Το Τουρκάκι”: Prix des Libraires
de Nancy – Le Point, Prix
Page des Libraires, Prix Jean Giono, Prix de l’Académie Romande,
Prix Alberto-Benveniste, Prix Millepages, Prix Casanova, Prix Culture
et Bibliothèques Pour Tous, Prix de l’Académie de Bretagne, Prix
du Lycée Français de New-York, Prix de la Médiathèque
Assia-Djebar, Prix Anastase, Prix du Lycée Charles de Gaulle –
Dijon, Prix Page des Libraires. Prix Paroles et Plumes, Prix Océanes.
Άλλα
έργα του: Mon Cher Jean… de la cigale à la fracture sociale
(1997, Editions Zoé, Γενεύη), La Fontaine, fabuliste
infréquentable (1998, Editions Le Fablier), Le mystère Machiavel
(1999, Editions Zoé, Γενεύη), Nietzsche ou l’insaisissable
consolation (2000, Editions Zoé, Γενεύη), Jonction (2001, K.G.
Saur Verlag, Μόναχο), La Chambre de Vincent (2002, Editions
Zoé, Γενεύη), Victoria-Hall (2004, Pauvert, Παρίσι
[Βικτώρια Χολ, 2006, Εκδόσεις Σοκόλη]),
Dernière lettre à Théo (2005, Actes Sud), La Pension Marguerite
(2006, Prix Lipp Suisse 2006, Actes Sud), L’Imprévisible (2006,
Prix de la Radio suisse romande 2007, Actes Sud), La Fille des
Louganis (2007, Actes Sud [Παυλίνα, 2008, Εκδόσεις
Λιβάνη]), Loin des bras (2009, Actes Sud).
