Αλλά επειδή εκτός από μεγάλη παραμυθούλα είμαι κι έξυπνη, ε όσο και να τα κάνω τα στραβά μάτια, τα βλέπω μετά! Τίποτα, τίποτα, τίποτα, ένα άσπλαχνο μονάχα καλοκαίρι! Ένας Αύγουστος αμείλικτος και διαρκώς σε αναμονή, το τέλος που ΘΑ έρθει, το σπίτι που ΘΑ αλλάξει, το τεύχος που ΘΑ βγει ή δεν θα βγει ποτέ. Κι εμείς που συν τω χρόνω γίναμε άλλοι. Μιλάμε για άλλη χώρα, ελπίδα καμιά!
Καλώς γυρίσαμε, όμως, καλώς σας βρήκαμε κι εσάς, έτσι γενναία θα βαδίζουμε στην αυριανή άγραφη κάτασπρη χώρα, διότι στο φινάλε πάντοτε τα βιβλία θα βρίσκονται εκεί! Η βασική, μοναδική σταθερά μας στο χρόνο. Ο βράχος μας για να γραπωθούμε όταν πια τίποτα δεν θα βρίσκεται εκεί! Και ας προσποιηθούμε ότι όλο αυτό είναι η κανονική ζωή. Η δική μας κανονική ζωή μέσα από ένα παράλληλο σύμπαν.
Και επειδή υπήρξε ο αγαπημένος μου, λέω να ξαναβρεθούμε με Κάφκα και με επιστολογραφία που επίσης λατρεύω.
Να τον αφιερώσω στο Moha και να μας ευχηθώ Καλό Σεπτέμβρη. Με τον τρόπο της άσπρης σελίδας, αλλά αυτή είναι η ζωή. Δίχως αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα (εκείνος λέει) «θα ήμουν ένα σκουπίδι».
Καλό Φθινόπωρο, να είστε σίγουροι ότι θα είναι καλό, υπάρχουν τόσα αδιάβαστα και τόσα άγραφα βιβλία! Έτσι ν’ απλώσεις το χέρι, μια ιστορία σου γνέφει να κρατηθείς! Ε λέω να το κάνω! Δεν έχω να χάσω απολύτως τίποτα, παρά μονάχα τις… αλυσίδες, όπως υποστηρίζει ο απόηχος απ’ το νεανικό, μαρξιστικό παρελθόν. Αλλά τον Κάφκα, όχι, ποτέ δεν θα τον χάσω!
Καλώς σας βρήκαμε λέμε!
ΥΓ. Το κείμενο που προηγείται το είχα γράψει πριν από τις τελευταίες ολιγοήμερες διακοπές. Μέσα σε τέσσερις μόλις μέρες όλα έγιναν άλλα. Ναι, άλλαξαν όλα και σίγουρα γυρίζω – θέλω δεν θέλω- σελίδα. Όμως το αίσθημα είναι, εν τέλει, εκείνο που κάνει κάτι «καλό» ή «κακό», τον θρήνο, θρίαμβο και τη μελαγχολία, ελπίδα.
Το σίγουρο, ένα: Ποτέ δεν ξεμπερδεύει κανείς με την αγάπη.
Κι αυτό όλα τα κάνει υπέροχα αλλιώς!
«ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΦΕΛΙΤΣΕ» του Φραντς Κάφκα
«Η ζωή μου σε γενικές γραμμές αποτελείται και αποτελούνταν ανέκαθεν από προσπάθειες να γράψω, ως επί τω πλείστον αποτυχημένες. Αν όμως δεν έγραφα, θα είχα καταρρεύσει, θα ήμουν ένα σκουπίδι».
«Ο τρόπος ζωής μου συνδέεται αποκλειστικά με το γράψιμο, και οι όποιες αλλαγές γίνονται μόνο και μόνο για να ανταποκριθεί κατά το δυνατόν καλύτερα στο γράψιμο, διότι ο χρόνος είναι λίγος, οι δυνάμεις ελάχιστες, το γραφείο φρίκη, το σπίτι θορυβώδες και πρέπει κανείς να ξεγλιστράει με διάφορα τεχνάσματα, εφόσον δεν μπορεί να ζήσει μια ωραία, κανονική ζωή».
Τίποτα ενδεχομένως δεν θα γνωρίζαμε απ’ όλα αυτά, εάν έλειπαν αυτά τα γράμματα! Το «Γράμματα στη Φελίτσε» που κυκλοφόρησαν μόλις από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδη».
«Αξιότιμη δεσποινίς!
Για την αμυδρώς πιθανή περίπτωση που δεν μπορείτε επ’ ουδενί να με θυμηθείτε, συστήνομαι εκ νέου: ονομάζομαι Φραντς Κάφκα και είμαι ο άνθρωπος που σας χαιρέτησε πρώτη φορά εκείνο το βράδυ στο σπίτι του διευθυντή κυρίου Μπροντ στην Πράγα’ αυτός που σας έδειξε στο τραπέζι φωτογραφίες από ένα μορφωτικό ταξίδι, και που, τελικά, μέσα σ’ αυτό το χέρι, με το οποίο τώρα χτυπάει τούτα τα πλήκτρα, κράτησε το χέρι σας, με το οποίο εσείς επιβεβαιώσατε την υπόσχεση να πραγματοποιήσετε μαζί του τον επόμενο χρόνο ένα ταξίδι στην Παλαιστίνη…»
Επάνω – επάνω: Πράγα, την 20η Σεπτεμβρίου 1912.
Κάτω- κάτω: Εγκάρδια αφοσιωμένος, δρ Φραντς Κάφκα/ Πόριτς 7, Πράγα.
Η πολυπόθητη απάντηση της Φελίτσε θα ρθεί, τελικά, στις 23 Οκτωβρίου και από κει και πέρα θα αρχίσει ουσιαστικά η αλληλογραφία τους η οποία διαρκεί έως το 1917 και αριθμεί 716 γράμματα και κάρτες.
Στην πορεία θα αλλάξει ως και αυτή η συγκρατημένη προσφώνηση «Αξιότιμη δεσποινίς Φελίτσε». Θα γίνει σε λιγότερο από ένα μήνα «Πολυαγαπημένη». Θα της γράφει καθημερινά και θα την ρωτά για τα πάντα: τη ζωή στο γραφείο, στο σπίτι, τους φίλους και τις διατροφικές της συνήθειες, τη διαρρύθμιση του χώρου και την κατανομή του χρόνου της.
Θα της αποκαλύπτει το παν: την αυπνία του, την αναποφασιστικότητα και την κακή του μνήμη, την προβληματική υγεία του που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για γάμο ή για παιδί…
Σχεδόν θα την εκλιπαρεί κάθε μέρα για να του γράφει. Καθόλου τυχαία. Διότι όπως υποστηρίζει ο Ελίας Κανέττι τα συγκεκριμένα γράμματα δεν είχαν φιλάρεσκο χαρακτήρα, αλλά αποτελούν για τον Κάφκα το καθημερινό του οξυγόνο, απολύτως απαραίτητα για να γράψει, τελικά! Μια ματιά στην εργογραφία του Κάφκα αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι τον πρώτο χρόνο της αλληλογραφίας τους θα βρεθεί σε συγγραφικό οργασμό («Η κρίση» - γράφτηκε μέσα σε δέκα μέρες- ο «Θερμαστής», πέντε κεφάλαια της «Αμερικής» και η «Μεταμόρφωση»- σε δεκατέσσερις μέρες). Στην Φελίτσε είχε βρει αυτό που του ήταν απολύτως απαραίτητο στη ζωή: «Κάποιον που να του παρέχει ασφάλεια ενώ θα βρίσκεται μακριά, μια πηγή δύναμης που δεν θα αναστάτωνε την υπερευαισθησία του μέσω της σωματικής επαφής, μια γυναίκα που θα υπήρχε κάπου, χωρίς να περιμένει απ’ αυτόν τίποτε άλλο παρά μόνο λέξεις, ένα είδος μετασχηματιστή, του οποίου τα αλλόκοτα τεχνικά ελαττώματα κατείχε τόσο καλά, που μπορούσε να τα επιδιορθώνει επιτόπου, γράφοντας γράμματα».
Εξάλλου ο Κάφκα υπήρξε μανιώδης της επιστολογραφίας. Τα «Γράμματα στον πατέρα» του άκρως αποκαλυπτικά και ανυπέρβλητης συγγραφικής σημασίας και αξίας, τα «Γράμματα στην Μίλενα» εξίσου σημαντικά, φωτίζουν ακόμα και τα σκοτεινότερα συγγραφικά του σημεία, και πάνω απ’ όλα αποκαλύπτουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, την απόλυτη αφοσίωσή του στην συγγραφή, μετασχηματίζοντας και την ίδια τη ζωή του σε γράμμα.
Τα «Γράμματα στη Φελίτσε», όμως, αποτελούν την ίδια του τη ζωή, ή τουλάχιστον το υποκατάστατό της. Κατά την διάρκεια αυτής της αλληλογραφίας θα την συναντήσει, θα την αρραβωνιαστεί, θα προσπαθήσει κοινωνικά να ενταχθεί, θα προσπαθήσει να κάνουν μαζί διακοπές, θα αρραβωνιαστούν επίσημα και για δεύτερη φορά, μέχρι να καταλήξει οριστικά ότι πρέπει, τελικά, να διάγει ζωή μοναχού για να μπορέσει να δημιουργήσει και σ’ ένα τέτοιο μοντέλο ζωής δεν ταιριάζει η Φελίτσε!
Διότι στα μάτια του Κάφκα η αγάπη προς τη Φελίτσε ήταν «ο μεγαλύτερος εχθρός της συγγραφικής του παραγωγής»
«Στη συγγραφική του ιδιότητα βρίσκεται η πραγματική αλήθεια- γράφει η μεταφράστρια του βιβλίου Στέλλα Κουντουράτου στον πρόλογό της.- Η λογοτεχνία του δίνει το δικαίωμα να ζει, και για να μπορεί να ζήσει πρέπει να διαμορφώσει τέτοιες συνθήκες που θα του επιτρέψουν να εργάζεται. Δεν είναι σε θέση να έχει την κοινωνική ζωή που ενδεχομένως επιθυμούσε η Φελίτσε, να αγοράσει «ένα ήσυχο, ευχάριστα διαμορφωμένο, οικογενειακό διαμέρισμα», όπως είχαν οι άλλες οικογένειες της δικής τους τάξης. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν συμβατό με τη συγγραφική του ιδιότητα».
Ο Κάφκα πέθανε στις 3 Ιουλίου 1925 από φυματίωση. Από τον Μάρτιο του 1917 η Φελίτσε Μπάουερ είχε παντρευτεί έναν βερολινέζο επιχειρηματία και είχε αποκτήσει δύο παιδιά. Ο Κάφκα πληροφορείται τη γέννηση των παιδιών της, όπως προκύπτει από την μετέπειτα αλληλογραφία του με τον Μπροντ και τη Μίλενα.
Το 1955, η Φελίτσε θα παραδώσει τα γράμματα του Κάφκα προς την ίδια και την φίλη της Γκρέτε Μπλοχ στον εκδοτικό οίκο Schocken. Τα γράμματα της Φελίτσε προς τον Κάφκα δεν διασώζονται. Τα δικά του προς την Φελίτσε δημοσιεύτηκαν το 1967 για πρώτη φορά. Και αποτελούν την σκοτεινή αποθήκη όλου του έργου του. Την επεξήγηση αυτού καθ’ εαυτού του όρου «καφκικός». Την δική του, προσωπική μεταμόρφωση μέσα από τις ιστορίες. Την δειλή αλλά απεγνωσμένη του προσπάθεια να ενταχθεί σε ό,τι σημαίνει κοινωνικό και κοσμικό. Αποκαλύπτοντας πως τελικά για κάποιους ανθρώπους, η λογοτεχνία είναι μοίρα, γράφουν διότι πολύ απλά δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς!
«ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ ΦΕΛΙΤΣΕ» του Φραντς Κάφκα, Μετάφραση: Στέλλα Κουνδουράκη, Εκδ. «Γαβριηλίδης», σελ. 397, τιμή: 16 ευρώ.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΕΡΓΑ ΤΟΥ:
Γεννήθηκε το 1883 στην Πράγα από γερμανόφωνες εβραίους γονείς.
Σπούδασε νομικά στο Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Πράγας και δούλεψε σε μια γερμανική ασφαλιστική εταιρεία.
Μπορούσε να γράφει μόνον βράδια.
Μερικές ιστορίες τους δημοσιεύτηκαν το 1909 όταν ήταν 26 χρονών. Το καλοκαίρι του 1912 έγραψε τα διηγήματα «Η Κρίση» και «Η μεταμόρφωση».
Πέθανε το 1924, καθιερώνοντας τον όρο «καφκικό» (ορολογία πια στην τέχνη που χαρακτηρίζει το ασυνήθιστο και το παράλογο).
Κυκλοφορούν στα ελληνικά, τα έργα του:
«Η Μεταμόρφωση»,
«Η Δίκη»,
«Ο Πύργος»,
«Αμερική»,
«Αφορισμοί»,
«Γράμματα στη Μίλενα»,
«Στο Υπερώο»,
«Η απόρριψη», «Ενας αγροτικός γιατρός», «Η αποικία τιμωρημένων» κ.α. διηγήματα.
Πολλά έργα του διασκευάστηκαν για το Θέατρο, ο Ρομάν Πολάνσκι ανέβασε στο Παρίσι την «Μεταμόρφωση». Το ίδιο και ο Δημήτρης Ποταμίτης στην Ελλάδα. Επίσης, ο Αλέξης Σολομός ανέβασε τη «Δίκη» και τον «Πύργο».
Σε ταινίες γυρίστηκαν κυρίως τα μυθιστορήματά του. Υπάρχουν παραγωγές τσέχικες, γερμανικές, νοτιοαμερικάνικες. Ξεχωρίζουν:
«Η δίκη» (1963) σε σκηνοθεσία Ορσον Ουέλες
και «Η δίκη» (1993) σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Χιου.
Γυρνάω φορτωμένος ουρανούς, αστέρια και κοχυλένιες παραλίες από την νότια Κρήτη και βρίσκω μπροστά την πόλη του παραμυθιού μου. Δεν το έκανες επίτηδες γιατί δεν το ήξερες, αλλά παίρνω την αφιέρωσή σου alef μου και μου την φοράω φαρδιά πλατιά να την καμαρώνω. Την παίρνω κι αρχίζω τις διαδρομές πάνω κάτω στην γέφυρα του Καρόλου, και στο στενό των αλχημιστών και στα στενά της παλιάς πόλης. Αν μπορεί μια πόλη να σε σημαδέψει αυτή είναι η Πράγα. Αν δεν το πετύχει αυτή, δεν μπορεί καμιά άλλη.
Ένα τραγούδια για το καλοκαίρι της κι ένα για την άνοιξή της.
Καλώς σας ξαναβρίσκουμε.
Moha
