Γιατί ο Καζαντζάκης;
«αλήθεια, εδώ, στην Ελλάδα, το θάμα είναι ο
σίγουρος ανθός της ανάγκης».
«Πολύ πιο γρήγορα από τον κόσμο προχωρούσε η ψυχή
μου».
Και έτσι ξαφνικά, όσο ζόριζαν και πάλι στη χώρα
μας τα ιστορικά δεδομένα, χωρίς ποτέ κατ’ ουσίαν, να έχει πάψει να διαβάζεται,
κι αυτό είναι το σπουδαίο, ο Νίκος Καζαντζάκης ξαναγίνεται μότο σε βιβλία,
γεμίζει το ίντερνετ και το f.b. Το εκπληκτικό είναι ότι αυτό
γίνεται από τα νέα παιδιά. Και το σημαντικό είναι ότι ο μεγάλος έλληνας
συγγραφέας, όταν τον ξαναδιαβάζουμε, διαθέτει τις απαντήσεις:
Για τα δύσκολα ιστορικά περάσματα και για τις
ζορισμένες ιστορικές στροφές της χώρας μας και των ανθρώπων. Για την ευθύνη και
για τον αέναο αγώνα για όλα τα βασικά: υπέρβαση, αξιοπρέπεια και ελευθερία. Για
το καινούργιο που θα ‘ρθει, πάντοτε θα ‘ρχεται, και για το παλιό που πρέπει
αναγκαστικά να ξεπεραστεί. Για την ανυπέρβλητη ζώσα γλώσσα και το υπερβατικό
ύφος. Για την ψυχολογία σε βάθος ανθρώπων και γένους. Για την τοιχογραφία μιας
κοινωνίας που παραμένει αναλλοίωτη, ποτέ δεν αλλάζει στα βασικά. Για τα
ερωτηματικά που θέτει, εκμαιεύοντας προαιώνιες ερωτήσεις και απαντήσεις. Κάπως
έτσι, και στη μέση της κρίσης, ξαναδιαβάζοντας Καζαντζάκη είναι σα να
ξαναδιαβάζουνε τα βασικά: όλα αυτά που ξεχάσαμε και κάπως έτσι φτάσαμε και στην
κρίση.
Ο Καζαντζάκης στο Έθνος:
Οι εκδόσεις Καζαντζάκη και το Έθνος,
ξαναπιάνουν το νήμα απ’ την αρχή. Ο Καζαντζάκης ήξερε, ξαναδιαβάζοντάς τον ο
σύγχρονος άνθρωπος μπορεί και να θυμηθεί και να μάθει. Πώς όλα χτίζονται και
ξαναχτίζονται απ’ την αρχή.
«Στόχος της συνεργασίας των Εκδόσεων
Καζαντζάκη και της εφημερίδας Έθνος είναι και θα παραμείνει να είναι η
«διάδοση» των πιο αγαπημένων έργων του Καζαντζάκη σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και
η «παράδοση» των πιο ελπιδοφόρων μηνυμάτων του στα χέρια του κάθε Έλληνα,
οποιασδήποτε ηλικίας, οποιασδήποτε ιδεολογικής ή πολιτικής κατεύθυνσης. Σκοπός
των Εκδόσεων Καζαντζάκη και της εφημερίδας Έθνος είναι να φτάσει ο λόγος του
Νίκου Καζαντζάκη σε όλους τους Έλληνες από το βορειότερο ως το νοτιότερο, από
το ανατολικότερο ως το δυτικότερο σημείο της χώρας μας: από τη Θράκη ως την
Κρήτη, από τα Δωδεκάνησα ως τα Ιόνια νησιά», υπενθυμίζουν οι εκδόσεις
Καζαντζάκη».
Οι λόγοι, ευδιάκριτοι και σαφείς:
«Σταθεροί
άξονες στη σκέψη και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι η Ευθύνη και ο
διαχρονικός Αγώνας του ανθρώπου για υπέρβαση, αξιοπρέπεια και ελευθερία. Οι
άνθρωποι των Εκδόσεων Καζαντζάκη διαπιστώνουν καθημερινά, πόσο οι συνάνθρωποί
μας στρέφονται στο έργο του μεγάλου κρητικού συγγραφέα, αναζητώντας πνευματικά
εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να ξεπεράσουν την κρίση που βιώνει η Ελλάδα. Εν
μέσω του πανικού και της απαισιοδοξίας των ημερών μας, ο Λόγος του παραμένει
φωτεινός φάρος και ηχεί πιο επίκαιρος παρά ποτέ».
Οι χρονικές συγκυρίες, επιτακτικές:
«Η οικονομική κρίση επιβάλλει στην
ελληνική κοινωνία να επιστρέψει σε θεμελιώδεις αξίες και να τις αναζητήσει στις
πνευματικές πηγές της και οι Έλληνες έχουν ανάγκη να ξεφύγουν από τη σημερινή
απαξιωτική εικόνα που αναμεταδίδεται διεθνώς. Ο Νίκος Καζαντζάκης με το έργο
του θυμίζει στους Έλληνες, αλλά και ανακηρύσσει στα πλάτη της γης, ότι Έλληνας
δε σημαίνει οικονομική ανέχεια, αλλά πολιτισμός, ήθος και ηρωισμός. Ελλάδα δεν
είναι μόνο ένα έθνος που υποφέρει από την οικονομική κρίση. Ελλάδα είναι η χώρα
που γέννησε τον Ζορμπά, τον ηρωϊκό, ανυπότακτο Φιλόσοφο της Ζωής, που ακόμα κι
αν γκρεμίζεται ότι έχει κτίσει, ανοίγει τα χέρια και στήνει χορό, περήφανος και
χαμογελαστός. Ελλάδα είναι η χώρα που γέννησε τον Καπετάν Μιχάλη, τον γενναίο
αγωνιστή, τον πάντα όρθιο και ελεύθερο Έλληνα».
Ο Καζαντζάκης κι ο κόσμος:
Κριτικοί, συγγραφείς κι αναγνώστες
επιμένουν: «ποτέ δεν έπαψε να διαβάζεται ο Καζαντζάκης» (ο συγγραφέας και
πανεπιστημιακός Γιώργος Γραμματικάκης)
Ο Peter
Bien αναλύοντας
τους λόγους για τους οποίους πρέπει να διαβάζεται ο Καζαντζάκης στον 21o αιώνα, τονίζει κυρίως τη διαχρονικότητα των ιδεών
που ενυπάρχουν στα κείμενα του, καθώς καταλήγει ότι «ο Καζαντζάκης θα
εξακολουθήσει να είναι απαραίτητος και να διαβάζεται όχι μόνο κατά τον 21ο
αιώνα αλλά και στον 22ο!»
Ο Νίκος Καζαντζάκης παραμένει
“ιδεα-λογικά” ένας από τους πιο διαχρονικούς Νεοέλληνες συγγραφείς. Έχει ένα
πλούσιο και πολύπλευρο συγγραφικό έργο, καθώς είναι ένας από τους ελάχιστους
συγγραφείς, σε ελληνική ή παγκόσμια κλίμακα, που ασχολήθηκε με όλα τα
λογοτεχνικά είδη: μυθιστόρημα, ποίηση, δοκίμιο, ταξιδιωτική διήγηση, θέατρο,
παιδικά βιβλία, κινηματογραφικά σενάρια, μεταφράσεις, αλληλογραφία. Τα μαθήματα
που λαμβάνουμε από τα έργα του αποτελούν την απόλυτα αρμονική συνύπαρξη της
θεωρίας και της πράξης, δημιουργώντας την αίσθηση μιας άψογα ισόρροπης
φιλοσοφικής θεώρησης που μεταδίδεται άμεσα κυρίως από των λογοτεχνικών τεχνικών
της πλοκής, την ανάπτυξη των χαρακτήρων και του γλωσσολογικού ύφους.
Το φαινόμενο “Καζαντζάκης”
εντυπωσιάζει, αφενός, για την ποικιλία των ενδιαφερόντων του και τον όγκο της
συγγραφικής παραγωγής, και αφετέρου για την απήχηση του έργου του, τόσο στην
παγκόσμια διάστασή της, όσο και στη μεγάλη χρονική διάρκειά της· ίσως να
πρόκειται από τις σπάνιες περιπτώσεις ελλήνων συγγραφέων που η ζωή και το έργο
του συνεχίζουν αδιάκοπα με αυξανόμενη γεωμετρική πρόοδο να προκαλούν το μεγάλο
ενδιαφέρον των αναγνωστών και των μελετητών του αιώνα μας!»
Ο συμπατριώτης του, ψυχίατρος και
ποιητής Μανόλης Πρατικάκης θα πει:
«Τι είναι σήμερα ο Καζαντζάκης; Γιατί
σήμερα; Φαίνεται πως ο χρόνος δεν αφαίρεσε την λάμψη και το μεγαλείο από την
μεγάλη στόφα του έργου του αλλά με τα χρόνια μεγάλωσε και σήμερα είναι πιο
επίκαιρος από ποτέ. Γιατί είναι από τους ελάχιστους λογοτέχνες στοχαστές που το
έργο τους περιέχει όραμα, διαχρονικές οικουμενικές αξίες. Ειδικά στους χαλεπούς
καιρούς που ζούμε, το έργο του είναι ένας σταθερός φάρος που μας φέρνει σε όλα
τα επίπεδα του επιστητού. Μιλάει για διαρκή αγώνα, για αξιοπρέπεια και ελευθερία,
το θείο που βρήκε μέσα μας πρέπει να σκάψει σαν άλλος φρικιαστικός εργάτης για
να απελευθερωθεί από τα σύγχρονα δεσμά της αφθονίας και της κατανάλωσης, της
υποταγής και της μηχανοκίνητης λαίλαπας που απειλεί να αφανίσει το ανθρώπινο
πρόσωπό μας. Το έργο του προτείνει ανυποχώρητο αγώνα μπροστά στα ανταλλάγματα
του κενού που μας αποξενώνουν από κάθε αυθεντικό και ουσιώδες, ατομικό και
συλλογικό του τόπου μας και του κόσμου».
Εν κατακλείδι, μια παράγραφος από τον «Αλέξη
Ζορμπά» μπορεί να σταθεί αρκετή:
«Στεκόμουν στην πλώρα και περιχαίρουμουν, ως την
άκρα του ουρανοθάλασσου, το θάμα* και μέσα στο βαπόρι οι τετραπέρατοι Ρωμιοί,
τα μάτια τ’ αρπαχτικά, τα ψιλικατζίδικα μυαλά, οι μικροπολιτικοί καβγάδες, ένα
ξεκουρδισμένο πιάνο, τίμιες φαρμακερές κυράτσες, μοχθηρή, μονότονη επαρχιώτικη
μιζέρια. Σου ερχόταν να πιάσεις το βαπόρι από τις δυο άκρες, να το βουτήξεις
στη θάλασσα, να το τινάξεις καλά -καλά, να φύγουν όλα τα ζωντανά που το
μολεύουν- άνθρωποι, ποντίκια, κορέοι- και να το ανεβάσεις πάλι απάνω στα κύματα,
αδειανό και φρεσκοπλυμένο.
Κάποτε πάλι μια συμπόνια με κυρίευε* μια συμπόνια βουδική, κρύα, σα συμπέρασμα από
πολύπλοκους μεταφυσικούς συλλογισμούς. Συμπόνια όχι για τους ανθρώπους μονάχα
παρά και για τον κόσμο αλάκερο που παλεύει, φωνάζει, κλαίει, ελπίζει και δε
βλέπει πως όλα είναι φαντασμαγορία του Τίποτα. Συμπόνια για τους Ρωμιούς και
για το βαπόρι και για τη θάλασσα και για μένα και για την επιχείρηση του
λιγνίτη και για το χειρόγραφο του «Βούδα», για όλα ετούτα τα μάταια συμπλέγματα
από ίσκιο και φως, που μια στιγμή αναστατώνουν και μολεύουν τον αέρα».
Για να ξαναπλυθεί το καράβι, για να ξαναπιάσει η
ζωή την χαμένη κλωστή, για να ξαναβρεί ο άνθρωπος το θεικό του προορισμό, για
να μπορέσουμε τελικά, να πάμε όλοι μαζί παραπέρα.
Γι’ αυτό στο έθνος και με τον Νίκο Καζαντζάκη θα
ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή.
