“Το τάνγκο είναι μεγάλη πληγή”

αλλά “το τάνγκο είναι και μια κραυγή με σιγανή φωνή”


“ΜΕ ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ” της Έλια Μπαρθελό. Μετάφραση: Γεωργία Ζακοπούλου. Εκδ. “Πατάκη”, σελ. 232, € 13.89

“Εκείνη τη στιγμή μου δημιουργήθηκε η φευγαλέα αίσθηση πως βρισκόμουν ανάμεσα σε φαντάσματα, αλλά το τάνγκο θολώνει τα πράγματα, τα κάνει θαμπά όπως το αλκοόλ, και τα φαντάσματα ήταν μια καλή παρέα για τον δεύτερο εαυτό μου, τον νυχτερινό, που όλη τη μέρα δεν τον σκεφτόμουν σχεδόν καθόλου αλλά τη νύχτα, στις μιλόνγκες, έπαιρνε τον απόλυτο έλεγχο και αναδυόταν ποθώντας μιαν εποχή που δεν είχα γνωρίσει ποτέ, νοσταλγώντας μια γυναίκα που δεν είχα ποτέ, να με περιμένει στη Λα Μπόκα”.
Σε μια ευρωπαική πόλη ένας άνδρας χορεύει τάνγκο με μια γυναίκα τυχαία σε κάποιο μπαρ. Δεν αμφιβάλει ούτε στιγμή: είναι το άλλο μισό του, η γυναίκα που ψάχνει. Την χάνει κρατώντας μονάχα έναν τόπο: Λα Μπόκα, Μπουένος Άιρες. Και τ' όνομά της: Ναταλία.
Θα βάλει σκοπό της ζωής να την βρει.
Στο καινούργιο μυθιστόρημα της Μπαρθελό που την γνωρίσαμε από το “Μυστικό του χρυσοχόου”, παρακολουθούμε και πάλι το παιχνίδι του χωροχρόνου και τον χορό της ψυχής. Υπό τους ήχους του τάνγκο αυτή τη φορά, εφόσον:
“Δεν υπάρχει άλλη πολιτισμένη δραστηριότητα του ανθρώπινου είδους στην οποία το αρσενικό να μπορεί να υποδεικνύει τι θέλει και η γυναίκα να το ακολουθεί τυφλά, όλο εμπιστοσύνη και σιγουριά. Το αργεντίνικο τάνγκο είναι το μοναδικό συμβόλαιο που δεν μπορεί να σπάσει”.
Του αργεντίνικου τάνγκο που κυριολεκτικά ανοίγει μια τρύπα στον χρόνο, κι ενώνει παρόν με ατελεύτητο παρελθόν. Σε μια αφήγηση που πηγαινοέρχεται στον χρόνο σαν τα βήματα του χορού ή σαν παλιρροϊκό κύμα.
Ογδόντα χρόνια και πριν, σε ένα σπιτάκι στη Λα Μπόκα στο Μπουένος Άιρες, ένα κορίτσι, παραμονές του γάμου του χορεύει με έναν άγνωστο ένα τάνγκο. Παντρεύεται ύστερα, ακολουθώντας την ειμαρμένη. Εκείνος χάνεται σε ναυάγιο, εκείνη γίνεται επαγγελματίας χορεύτρια του τάνγκο όπως και ο άγνωστος της νύχτας. Κι οι δυο, πορτρέτο ενός ζωγράφου που αγαπά το τάνγκο. Το τέλος, πικρό. Με ένα φιλί μισοτελειωμένο για ογδόντα χρόνια στο παντού ή στο πουθενά.
Με κεφάλαια που εναλλάσσονται στον χρόνο, η Έλια Μπαρθελό παρακολουθεί τις στιγμές των δυο ζευγαριών. Επαναλαμβάνοντας κύκλους ζωής που θυμίζουν την αιώνια επιστροφή και το θεώρημα του Πουανκαρέ. Τη σκηνή που προβάλλεται πάλι και πάλι μέχρι να ολοκληρωθεί, τελικά, μέσα στον χρόνο. Τη μισοτελειωμένη κίνηση που δεν γίνεται παρά κάπου στο μέλλον και να ολοκληρωθεί. Την δική της μισοτελειωμένη συγγραφική κίνηση στο “Μυστικό του χρυσοχόου” όπου το ζευγάρι της ιστορίας μας συναντήθηκε όταν “πού πια καιρός”.
Αλλά στο καινούργιο της μυθιστόρημα επιλέγει να έχει πια αίσιο τέλος. Έστω και αν το κάνει ρομάντζο, ακόμα και αν στην τελική φαντάζει μελό. Έτσι:
“Στο εξωπραγματικό φως της συσκευής, καθώς στεκόσασταν αντικριστά, κοιταχτήκατε, συνειδητοποιώντας σιγά σιγά ο ένας μέσα στα μάτια του άλλου την ιστορία εκείνου του σπιτιού και συνάμα τη δική σας, από τη στιγμή που, σε μια πόλη μακριά από κει, είχατε ανακαλύψει το πάθος του τάνγκο σε μια ανύπαρκτη διάσταση. Μα δεν ήταν αρκετό. Και οι δυο ξέρατε πως έλειπε ένα κομμάτι και πως αυτό το κομμάτι ήταν απαραίτητο για να βάλετε ένα τέλος σε μια ιστορία που είχε μείνει μισή ογδόντα ολόκληρα χρόνια”.
Μια συγκινητική ιστορία με χάπι εντ που θα ήταν ένα εξαίσιο μυθιστόρημα του φανταστικού εάν δεν αφορούσε έναν έρωτα μόνον. 'Η μήπως όλα είναι έρωτας και μισοτελειωμένη κίνηση, τελικά; Με τα “επιτρέπεται” και “απαγορεύεται” της κάθε εποχής και τους ρυθμούς του τάνγκο να χαρίζει ποιητικότητα και μουσικότητα έως το τέλος. Ατμοσφαιρικό, παραμυθένιο, ρυθμικό.
“Το τάνγκο είναι μεγάλη πληγή” αλλά “το τάνγκο είναι και μια κραυγή με σιγανή φωνή” (τιτλοφορεί τα πορτρέτα του ο άγνωστος ζωγράφος), που επιμένει επιβάλλοντας τη σιωπηλή του κραυγή μέσα στον χρόνο.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ-
ΕΡΓΟ ΤΗΣ:
Η Έλια Μπαρθελό (Έλδα, Αλικάντε, 1957) διδάσκει ισπανική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπουργκ στην Αυστρία και έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια. Με τα πρώτα τρία μυθιστορήματά της (Sagrada, El Mundo de Yarek - Διεθνές Βραβείο UPC για την καλύτερη νουβέλα επιστημονικής φαντασίας, 1993 - , Consecuencias naturales) καθιερώθηκε ως μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές φωνές στο χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας στην Ισπανία. Το τέταρτο βιβλίο της, με τίτλο "El vuelo del Hipogrifo", ένα μυθιστόρημα που δύσκολα εντάσσεται σε κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες κάνοντάς την γνωστή σε ένα ευρύτερο κοινό διεθνώς. Ακολούθησε "Το μυστικό του χρυσοχόου" (El secreto del orfebre, 2003), το πρώτο έργο της που μεταφράζεται στα ελληνικά. Έχει επίσης γράψει νεανικά μυθιστορήματα, περισσότερα από τριάντα φανταστικά και αστυνομικά διηγήματα και ένα δοκίμιο για τα αρχέτυπα του τρόμου στο έργο του Χούλιο Κορτάσαρ.

Δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής